Vai trò quan trọng bất ngờ của Telegram trong cuộc xung đột Nga - Ukraine

Với hàng ngàn diễn đàn cập nhật đủ mọi khía cạnh của vùng chiến sự, Telegram đã trở thành một công cụ phổ biến và thiết yếu trong cuộc xung đột Nga - Ukraine, phục vụ cho cả hai bên chiến tuyến, từ gia đình binh lính, tù binh, đến cơ quan cầm quyền.

Thông qua Telegram, vợ của các lính đánh thuê Wagner phía Nga chia sẻ câu chuyện, những người lính tiền tuyến thảo luận kế hoạch tấn công bí mật. Đồng thời, hàng triệu người Ukraine sử dụng Telegram để nhận cảnh báo thời gian thực về các cuộc không kích từ Nga và cập nhật thông tin về người thân.

“Telegram đã trở thành dịch vụ truyền tin chính của cuộc chiến,” Ruslan Leviev, người đứng đầu Nhóm tình báo xung đột có trụ sở tại Tbilisi, cho biết. “Ứng dụng này tốn ít dung lượng, đơn giản... và có chính sách kiểm duyệt rất thoáng.”

Leviev cũng nhận xét: “Người dùng có thể chia sẻ mọi thứ, kể cả những video bạo lực từ tiền tuyến. Những người tuyển quân sử dụng nó vì họ biết sẽ không bị chặn”. Ông cũng cho rằng hầu như mọi lính Nga đều đã cài đặt Telegram.

Telegram phổ biến đến mức việc bắt giữ CEO Durov đã gây ra làn sóng phản đối mạnh mẽ tại Moscow. Các nhà phân tích quân sự và chính trị gia Nga nhanh chóng lên tiếng trên các kênh Telegram của họ về sự thiếu hụt một dịch vụ nhắn tin an toàn, được sử dụng rộng rãi trong quân đội Nga.

Blog Rybar trên Telegram, do một cựu quan chức Bộ Quốc phòng Nga sáng lập, đã viết cho 1,3 triệu người theo dõi: "Sẽ rất buồn cười nếu vụ bắt giữ Durov trở thành chất xúc tác cho sự thay đổi trong cách tiếp cận truyền thông của quân đội Nga."

Durov hiện đang bị điều tra về việc không kiểm duyệt nội dung trên ứng dụng, bao gồm cả việc phát tán nội dung lạm dụng tình dục trẻ em. Các nhà nghiên cứu về an toàn trực tuyến từ lâu đã cảnh báo rằng Telegram là sân chơi của tin tặc, phần tử cực đoan và tội phạm toàn cầu.

Tuy nhiên, đối với nhiều người Nga, Telegram có lẽ là nguồn tin tức cuối cùng không bị kiểm duyệt về chiến tranh. Trong khi hầu hết các trang tin tức độc lập và nền tảng truyền thông xã hội như Facebook và X bị chặn, còn YouTube đang bị kiểm soát bởi Điện Kremlin, Telegram vẫn duy trì được tính tự do của mình.

Mặt trận truyền thông giữa Nga và Ukraine

Tại Ukraine, sự phổ biến của Telegram đã tăng mạnh kể từ đầu năm 2022. Chỉ 20% người Ukraine sử dụng Telegram để lấy tin tức vào năm 2021, nhưng đến tháng 11 năm 2023, con số này đã tăng lên hơn 70%, theo một cuộc khảo sát của USAID/Internews.

“Telegram đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin trong chiến tranh,” Roman Pohorilyi, đồng sáng lập nhóm phân tích Nhà nước ngầm Ukraine, nhận định. Nhóm của ông, với 783.000 người đăng ký, chuyên cập nhật về chiến trường và các biến động lãnh thổ dọc theo tiền tuyến dài 1.000km.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy thường chia sẻ các bài phát biểu video hàng ngày, thông tin về trao đổi tù nhân và cải tổ Chính phủ qua Telegram, với hơn 735.000 người theo dõi. Nền tảng này cũng trở thành đường dây cứu sinh cho hàng triệu người Ukraine, giúp họ nhận cảnh báo từ các kênh quản lý khu vực và lực lượng không quân về thời điểm trú ẩn, loại tên lửa và máy bay không người lái mà Nga phóng, cũng như thời điểm an toàn để ra ngoài.

Các lữ đoàn Ukraine sử dụng Telegram để công bố các video chiến đấu và cảnh quay máy bay không người lái tấn công lực lượng Nga, góp phần nâng cao tinh thần quốc gia và hỗ trợ tuyển quân. Trong khi đó, các tình nguyện viên dân sự sử dụng ứng dụng này để gây quỹ cho máy bay không người lái và các thiết bị khác. Công ty đường sắt quốc gia Ukraine cũng sử dụng kênh Telegram của mình để tổ chức sơ tán khỏi các thị trấn bị Nga tấn công.

Tuy nhiên, không phải tất cả các kênh đều mang mục đích tích cực. Nhiều kênh ẩn danh dường như được thiết kế để gây chia rẽ trong nội bộ Ukraine bằng cách phát tán thông tin sai lệch và tấn công các nhà báo, khiến các quan chức Ukraine lo ngại. Andriy Yusov, đại diện của cục tình báo quân sự Ukraine (GUR), cho rằng việc lộ danh tính những kênh này là cần thiết.

Pavel Durov, người sáng lập Telegram, khẳng định rằng nền tảng này là không gian an toàn, trung lập về mặt chính trị và không chịu sự can thiệp của bất kỳ Chính phủ nào. Tuy nhiên, nỗi lo ngại vẫn tồn tại. Mykyta Poturaiev, người đứng đầu Ủy ban Quốc hội Ukraine giám sát chính sách thông tin, cảnh báo: “Khi 80% dân số của bạn sử dụng một mạng xã hội không được kiểm duyệt... và lãnh đạo của mạng xã hội này lại không liên lạc với Chính phủ của bạn... thì đây là một sai lầm lớn, mà tôi tin rằng sẽ phải trả giá đắt.”

Poturaiev cho rằng khả năng Telegram có thể bị ảnh hưởng bởi các cơ quan an ninh Nga đồng nghĩa với việc Ukraine nên cấm nền tảng này, tương tự như cách họ đã cấm các mạng xã hội Nga như VKontakte và Odnoklassniki. Tuy nhiên, dự luật được trình lên Quốc hội vào tháng 3 vẫn chưa được thông qua.

Trung tướng Kyrylo Budanov, người đứng đầu GUR, thừa nhận rằng Telegram là một vấn đề về an ninh quốc gia nhưng cũng thấy một số lợi ích từ nền tảng này. “Telegram, xét về góc độ an ninh quốc gia, chắc chắn là một vấn đề,” ông phát biểu tại một hội nghị an ninh. “Nhưng cũng nhờ đó, chúng ta có thể truyền đạt thông tin cho người dân Ukraine ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.”

Ứng dụng này cũng là công cụ hữu ích để Ukraine giao tiếp với quân đội Nga trên tiền tuyến. Một bot do Ukraine điều hành trên Telegram có tên "Tôi muốn sống" cho phép binh lính Nga yêu cầu giúp đỡ để đào tẩu hoặc đầu hàng làm tù binh. Chính cơ quan an ninh FSB của Nga cũng tạo ra các phiên bản chatbot giả mạo để phát hiện và kỷ luật lính đào ngũ.

Ứng dụng này được sử dụng để lập danh sách và nhận dạng binh lính cũng như thường dân thiệt mạng trong chiến tranh, giúp cung cấp thông tin cho các gia đình tìm kiếm người thân mất tích và hỗ trợ các nhà báo thống kê số người chết.

Gần đây, các bài đăng trên nhóm Telegram của các gia đình Nga đang tìm kiếm binh lính mất tích đã giúp Đội tình báo xung đột xác nhận rằng quân đội Nga đã ngay lập tức được điều đến bảo vệ khu vực Kursk để tránh khỏi các cuộc tấn công của Ukraine.

Theo Financial Times

>>Campuchia ra mắt ứng dụng nhắn tin CoolApp, cạnh tranh WhatsApp và Telegram