VinFast viết tiếp câu chuyện xe điện, tiên phong mở lối vào ‘mỏ vàng’ 73 tỷ USD

Hành trình xanh và thách thức phía sau những khối pin

Ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành chỉ thị về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Một trong những nội dung đáng chú ý là yêu cầu các đô thị lớn xây dựng lộ trình hạn chế, tiến tới cấm xe máy xăng.

Ngay sau đó, TP. Hà Nội dự kiến sẽ cấm xe máy xăng lưu thông trong khu vực Vành đai 1 kể từ tháng 7/2026. Tương tự, TP. HCM mới đây cũng đề xuất lộ trình cấm hoàn toàn xe máy xăng hoạt động giao hàng và xe ôm công nghệ từ cuối năm 2029.

TP. Hà Nội dự kiến sẽ cấm xe máy xăng lưu thông trong khu vực Vành đai 1 kể từ tháng 7/2026 (Ảnh: Báo Dân trí)

Tốc độ phát triển nhanh của phương tiện giao thông điện mang lại nhiều lợi ích về môi trường, nhưng cũng đặt ra mối lo ngại lớn liên quan đến xử lý pin đã qua sử dụng. Theo Ngân hàng Thế giới, để đạt mục tiêu tỷ lệ xe điện, Việt Nam cần khoảng 0,8 triệu thiết bị sạc và 2 triệu pin vào năm 2030. Con số này có thể tăng gần 5 triệu pin vào năm 2040 để đáp ứng mục tiêu 100% xe điện hiện diện trong hầu hết các phân khúc phương tiện đường bộ.

Với xe máy điện, thời gian sử dụng pin thường kéo dài 5–7 năm, thậm chí 10 năm tùy tiêu chuẩn của nhà sản xuất. Đối với ô tô điện, vòng đời pin thường đạt 10–15 năm, thậm chí 20 năm. Vì vậy, khoảng 1 thập kỷ tới, khi số lượng lớn pin xe máy điện và ô tô điện hết hạn, việc thu hồi và xử lý sẽ trở thành bài toán công nghệ đầy thách thức.

Dự báo của Bộ Công Thương cho thấy, đến năm 2030, Việt Nam có thể đạt 1–3 triệu xe điện lưu hành. Nếu mỗi xe sử dụng trung bình 300–500 kg pin lithium-ion, sau 8–10 năm, lượng pin thải cần xử lý sẽ vào khoảng 300.000–1.500.000 tấn. Đây là thách thức môi trường nghiêm trọng nếu không có giải pháp thu hồi, tái chế phù hợp.

VinFast và “lời giải” cho vòng tuần hoàn pin xe điện

Là nhà sản xuất ô tô điện đầu tiên tại Việt Nam, VinFast đã chủ động tính toán vòng đời pin ngay từ khi dừng sản xuất xe xăng vào cuối năm 2022. Do đó, hãng đã sớm triển khai những giải pháp nhằm đóng góp cho ngành công nghiệp tái chế pin trong nước và quốc tế.

Từ tháng 10/2022, VinES Energy Solutions (VinES – nay đã sáp nhập vào VinFast) và Li-Cycle Holdings Corp. (Li-Cycle) đã bắt đầu hợp tác nghiên cứu các giải pháp tái chế pin trên phạm vi toàn cầu cho VinFast – nhà sản xuất xe thuần điện tiên phong của Việt Nam và Đông Nam Á.

Một công nhân trong nhà máy sản xuất pin (Ảnh: VinFast)

Đến tháng 4/2023, hai bên chính thức ký hợp đồng tái chế pin dài hạn, theo đó từ năm 2024, Li-Cycle trở thành đối tác tái chế chiến lược cho các vật liệu pin do VinES sản xuất tại Việt Nam. Trong khuôn khổ hợp tác, Li-Cycle sẽ nghiên cứu khả năng xây dựng một nhà máy tái chế pin chuyên dụng (Spoke) gần nhà máy sản xuất VinES tại Hà Tĩnh. Cơ sở này sẽ hưởng lợi từ nhu cầu tái chế pin lithium-ion ngày càng tăng, được thúc đẩy bởi tăng trưởng kinh tế và sự mở rộng sản xuất tại Việt Nam.

Quyết định đầu tư nhà máy dự kiến được đưa ra vào năm 2025. Trước đó, Li-Cycle sẽ tận dụng mạng lưới cơ sở tái chế pin ở Bắc Mỹ để triển khai thỏa thuận với VinES.

Dù chưa có thông tin chính thức về nhà máy này, tại buổi họp báo tình hình kinh tế – xã hội TP. HCM ngày 24/7, ông Lê Thanh Hải – Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Ứng dụng Kinh tế TP. HCM (HIDS) – cho biết Việt Nam đã có một nhà máy sản xuất pin xe điện tại Khu kinh tế Vũng Áng (Hà Tĩnh) với tổng vốn đầu tư hơn 6.000 tỷ đồng, đồng thời đã ký hợp tác với Li-Cycle – doanh nghiệp hàng đầu thế giới trong lĩnh vực tái chế pin xe điện.

Không chỉ chú trọng thị trường nội địa, ngày 11/7/2025, VinFast công bố thỏa thuận hợp tác chiến lược với BatX Energies – công ty công nghệ sạch hàng đầu của Ấn Độ trong lĩnh vực tái chế pin, thu hồi kim loại quý hiếm và tái sử dụng pin hết vòng đời. Hợp tác này đặt nền móng cho chuỗi giá trị pin tích hợp tại Ấn Độ, thể hiện cam kết mạnh mẽ của VinFast với mục tiêu phát triển giao thông điện bền vững.

Lễ ký kết giữa VinFast và BatX Energies (Ảnh: Vingroup)

Theo thỏa thuận, BatX Energies sẽ cung cấp giải pháp toàn diện tái chế pin điện áp cao (HV), thu hồi vật liệu và tái sử dụng pin cho hoạt động sản xuất, hậu mãi của VinFast tại Ấn Độ. Quy trình này giúp thu hồi hiệu quả các nguyên liệu thiết yếu như lithium, cobalt và nickel, đưa trở lại chu trình sản xuất pin, từ đó thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, giảm phụ thuộc vào khai thác tài nguyên và hạn chế tác động tiêu cực tới môi trường.

Khai mở “mỏ vàng” 73 tỷ USD từ pin cũ

Sự phổ biến ngày càng rộng của ô tô điện và phương tiện thuần điện khiến nhu cầu về pin tăng cao, kéo theo cơ hội lớn cho ngành tái chế pin. Theo báo cáo của Precedence Research, quy mô thị trường tái chế pin xe điện toàn cầu có thể đạt hơn 73 tỷ USD vào năm 2034, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) hơn 30%, cao gấp 15 lần so với 4,81 tỷ USD của năm 2024.

Khi kết thúc vòng đời sử dụng trên phương tiện, pin sẽ được kiểm tra dung lượng còn lại. Nếu vẫn đạt khoảng 70–80% dung lượng ban đầu, pin có thể được tái sử dụng cho các nhu cầu lưu trữ năng lượng ít khắt khe hơn.

Công nhân tại nhà máy đang phân loại pin từ dây chuyền (Nguồn: li-cycle.com)

Để khai thác tiềm năng thị trường này tại Việt Nam, Ngân hàng Thế giới khuyến nghị khu vực tư nhân nên đóng vai trò chính trong đầu tư xây dựng năng lực tái chế pin. Tuy nhiên, vì đây là lĩnh vực mới, Chính phủ cần đưa ra chính sách khuyến khích doanh nghiệp xử lý chất thải rắn tham gia, đồng thời áp dụng ưu đãi về thuế, giá đất xây dựng nhà máy để thu hút đầu tư.

Về khung pháp lý, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng các quy chuẩn tái chế, tái sử dụng pin xe máy và ô tô điện, song song với việc ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư trong lĩnh vực này.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, để chuẩn bị cho “làn sóng pin thải” trong tương lai, Việt Nam cần thiết lập hệ thống thu gom bắt buộc, yêu cầu nhà sản xuất và đại lý xe điện phải có điểm tiếp nhận pin cũ. Ngoài ra, cần mở rộng mạng lưới thu gom tại địa phương, hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về pin xe điện và áp dụng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất đối với sản phẩm pin.