Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ biến động do ‘ngấm’ thuế đối ứng

VASEP cho biết, xuất khẩu thủy sản trong 10 tháng ghi nhận bước tiến quan trọng, đạt hơn 9,5 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) tiếp tục là “điểm tựa quan trọng” của ngành thủy sản Việt Nam trong năm nay. Tính đến hết tháng 10, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đã vượt 2 tỷ USD, tăng hơn 32%, đặc biệt mạnh ở các mặt hàng tôm hùm, cá biển và cua sống. Nhu cầu tiêu thụ thủy sản tươi sống trong dịp cuối năm đang mở ra dư địa tăng trưởng đáng kể cho doanh nghiệp Việt Nam.

Xuất khẩu sang Nhật Bản tiếp tục phục hồi ổn định, với kim ngạch 10 tháng đạt gần 1,4 tỷ USD, tăng nhờ tiêu thụ mạnh các mặt hàng tôm, mực, cá biển và cua thanh trùng.

Châu Âu cũng là thị trường tăng trưởng tốt, đạt 985 triệu USD trong 10 tháng, hưởng lợi từ việc khối này nới lỏng một số rào cản kỹ thuật đối với thủy sản nuôi trồng của Việt Nam. Trong khi đó, xuất khẩu sang Hàn Quốc duy trì mức tăng hai con số đạt 725 triệu USD nhờ nhu cầu cao đối với mực bạch tuộc và surimi.

Các thị trường trong Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), đặc biệt Canada, Australia và Nhật Bản tiếp tục là khu vực tăng trưởng nhanh nhất, cho thấy lợi thế lớn của Việt Nam trong việc tận dụng ưu đãi thuế quan.

Trái lại thị trườngMỹbước vào giai đoạn nhiều biến động. Dù tính chung 10 tháng, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ vẫn tăng so với cùng kỳ, đạt khoảng 1,6 tỷ USD. Song xu hướng giảm đã bắt đầu rõ rệt từ quý III do thuế đối ứng 20% áp dụng từ tháng 8. Các nhóm hàng tôm và cá tra vốn chiếm tỷ trọng lớn đều giảm trong tháng 9 và tháng 10 vì nhiều doanh nghiệp chủ động điều chỉnh lượng hàng để tránh rủi ro thua lỗ.

Bên cạnh đó, các thách thức khác như thuế chống bán phá giá tôm và quy định bảo vệ các loài động vật có vú biển và môi trường sống (MMPA) dự kiến ảnh hưởng trực tiếp đến hải sản khai thác từ đầu năm 2026 khiến thị trường Mỹ trở thành “điểm nóng rủi ro” của ngành.

Sự suy giảm của thị trường Mỹ không còn nằm ở dự báo, mà đã phản ánh trực tiếp trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp. Độ trễ của chính sách thuế đang dần bào mòn biên lợi nhuận và buộc doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược thị trường.

Công ty CP Thực phẩm Sao Ta (FMC) là ví dụ tiêu biểu cho nhóm doanh nghiệp chịu tác động mạnh. Trong 9 tháng, FMC ghi nhận lợi nhuận sau thuế 251,2 tỷ đồng, tăng hơn 6,7% nhưng để giữ được con số này, doanh nghiệp phải gánh gần 193 tỷ đồng thuế đối ứng phát sinh ngay trong năm, trong khi cùng kỳ bằng 0. Chi phí bán hàng tăng gấp đôi và các loại thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp tăng mạnh so với cùng kỳ.

Vĩnh Hoàn (VHC) phản ánh rõ xu hướng giảm đơn hàng sang Mỹ để tránh rủi ro lỗ. Theo đó, doanh thu từ thị trường Mỹ trong những tháng qua giảm tới 36%, và lần đầu thị trường nội địa vượt Mỹ để trở thành nguồn doanh thu lớn nhất của doanh nghiệp này.

VASEP đánh giá năm 2026 còn nhiều thách thức, đặc biệt là sự kéo dài của thuế đối ứng Mỹ, nguy cơ tác động từ MMPA, khả năng EU tiếp tục duy trì thẻ vàng IUU và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động tái cơ cấu thị trường, phát triển mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư công nghệ chế biến và tăng tiêu chuẩn bền vững để duy trì tăng trưởng dài hạn.