Cảnh báo nguy cơ mắc kẹt trong ‘bẫy thu nhập trung bình’

Hội nghị quốc tế lần thứ 25 về Kinh doanh điện tử (ICEB 2025) diễn ra từ ngày 21-25/8. Tại hội nghị, các chuyên gia, học giả đã thảo luận về những cơ hội và thách thức của kinh doanh điện tử trong thời đại tái định hình hệ thống thông tin trên thế giới.

Theo GS. Eldon Y. Li - Chủ tịch danh dự ICEB, Giáo sư Đại học quốc gia Trung Chính (Đài Loan, Trung Quốc), thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ với quy mô hiện đã gấp 2-3 lần so với trước đại dịch. Từ Amazon, Alibaba, Taobao đến hàng loạt nền tảng mới, suốt 25 năm qua, mua sắm trực tuyến đã trở thành thói quen toàn cầu.

“Người tiêu dùng quen với việc mua sắm trực tuyến, và điều này không chỉ thay đổi hành vi cá nhân mà còn buộc ngành tài chính - ngân hàng phải tái định hình”, ông Eldon Y. Li nói.

Minh chứng rõ rệt nhất chính là Bitcoin, từ mức khởi điểm chỉ 1 USD, nay đã vượt 100.000 USD, kéo theo làn sóng giao dịch trực tuyến và tiền mã hóa. Ngân hàng trên thế giới buộc phải chuyển đổi số nếu không muốn bị bỏ lại phía sau. Tại Trung Quốc, chỉ sau một thập kỷ, tiền mặt gần như biến mất, nhường chỗ cho thanh toán điện tử qua WeChat Pay, Alipay. Việt Nam cũng đang nhanh chóng bắt kịp xu hướng này, từ giao dịch ngân hàng số tới thanh toán QR Code len lỏi vào đời sống thường ngày.

Đánh giá triển vọng xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, ông Eldon Y. Li cho rằng: “Việt Nam có nền kinh tế đang tăng trưởng mạnh mẽ, từ xuất phát điểm thấp nay đã vươn lên. Tiềm năng để trở thành một trung tâm tài chính là rất lớn, nhưng yếu tố then chốt là quốc tế hóa”.

Ở góc nhìn rộng hơn, PGS, TS Tạ Văn Lợi - Hiệu trưởng Trường Kinh doanh, Đại học Kinh tế Quốc dân - nhấn mạnh, công nghệ số không chỉ tạo ra mô hình kinh doanh mới mà còn nâng cao trải nghiệm khách hàng, cải thiện hiệu quả vận hành và thúc đẩy năng lực cạnh tranh. “Bài học lịch sử cho thấy, sự trỗi dậy của Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan (Trung Quốc) đều bắt nguồn từ việc coi trọng đổi mới sáng tạo. Ngược lại, quốc gia nào không kiên trì con đường này sẽ khó thoát khỏi ‘bẫy thu nhập trung bình’” - ông Lợi lưu ý.

Theo ông Lợi, ngay cả khi chưa có nghị quyết, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động áp dụng công nghệ. Chính sách mới sẽ tạo cú huých mạnh mẽ hơn, đặc biệt với những ưu đãi thiết thực như miễn thuế thu nhập cá nhân cho hoạt động đổi mới sáng tạo, hay hỗ trợ nghiên cứu khoa học cơ bản dù có rủi ro nhất định. “Điều này sẽ tháo gỡ những điểm nghẽn, giải tỏa ‘cục máu đông’ từng khiến doanh nghiệp và giới khoa học lo lắng”, ông Lợi nhấn mạnh.

Cùng với cơ hội là những thách thức không nhỏ, các chuyên gia cũng cảnh báo các vấn đề như an ninh mạng, tích hợp dữ liệu, sức ép pháp lý, yêu cầu phát triển bền vững và những rủi ro từ AI. Trong bối cảnh thương mại điện tử và kinh tế số đang tăng trưởng thần tốc, cảnh báo về “bẫy thu nhập trung bình” không chỉ là lời nhắc nhở, mà là bài học chiến lược cho Việt Nam: Hoặc kiên định đổi mới sáng tạo, hoặc chấp nhận tụt lại phía sau.