Cây dã hương cổ thụ quý hiếm được vua Lê sắc phong danh hiệu ‘độc nhất vô nhị’, người dân bảo vệ như báu vật
Cây cổ thụ này được một vị vua nhà Hậu Lê phong là “Quốc chúa đô mộc Dã Đại Vương” và cũng là cây dã hương độc nhất vô nhị trên thế giới.
Cây dã hương nghìn năm tuổi tại xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang không chỉ là một di sản thiên nhiên với vẻ đẹp bề thế và uy dũng, mà còn mang trong mình ý nghĩa lịch sử và tâm linh sâu sắc. Cây đã tồn tại qua hàng thế kỷ, trở thành chứng nhân cho những thăng trầm của thời gian và được người dân nơi đây coi như một biểu tượng văn hóa, một vị thần bảo vệ cho cả cộng đồng.
Cây dã hương duy nhất được vua sắc phong
Theo các tài liệu nghiên cứu và ghi chép lịch sử, cây dã hương này đã được biết đến từ thời Vua Lê Hiển Tông (1740-1786). Truyền thuyết kể lại rằng, trong một lần vi hành qua xã Tiên Ngoại, nhà vua đã tình cờ phát hiện ra cây cổ thụ khổng lồ, tán lá rợp cả một vùng, thân cây to lớn và tỏa ra mùi hương dịu nhẹ, mang lại cảm giác sảng khoái tinh thần. Khi hỏi cận thần, nhà vua được biết đây là cây dã hương, một loại cây quý hiếm.
Ấn tượng trước vẻ đẹp và hương thơm đặc biệt của cây, Vua Lê Hiển Tông đã sắc phong cho cây dã hương danh hiệu "Quốc chúa đô mộc Dã Đại Vương" - cây dã hương lớn nhất và độc nhất của đất nước. Theo những tài liệu còn lưu lại, đây là cây duy nhất trong lịch sử được nhà vua ban sắc phong với danh hiệu đặc biệt như vậy. Cũng từ đó, cây dã hương trở thành biểu tượng tâm linh, một vị thần bảo vệ của làng Tiên Lục.
Cây dã hương tại Tiên Lục là một trong những cây cổ thụ quý hiếm nhất thế giới. Trước đây, có một cây dã hương tương tự ở Nam Phi, nhưng đã chết, khiến cây dã hương ở Bắc Giang trở thành cây duy nhất còn lại trên thế giới. Cây đã từng được ghi tên và in ảnh trong cuốn "Từ điển bách khoa Larouse" của Pháp và xuất hiện tại Hội chợ Marseille năm 1932. Trường Viễn Đông Bắc Cổ (nay là Bảo tàng Lịch sử Việt Nam) đã xếp cây vào danh sách những cây cổ thụ quý hiếm của Việt Nam. Năm 1989, cây dã hương được công nhận là di tích quốc gia, và đến năm 2012, cây được công nhận là Cây di sản Việt Nam.
Với tuổi đời nghìn năm, cây dã hương đã trải qua nhiều biến cố và cần được bảo vệ để duy trì sức sống. Người dân trong làng đã dựng các cột trụ để đỡ những cành cây già yếu và tổ chức các hoạt động bảo vệ như bón phân, diệt mối mọt, và xây dựng rào chắn quanh gốc cây. Năm 2004, khu di tích này đã được hỗ trợ hơn 2 tỷ đồng để trùng tu và tôn tạo, bao gồm việc xây dựng hàng rào sắt bảo vệ quanh gốc cây và hệ thống bậc tam cấp để du khách có thể chiêm ngưỡng cây dã hương một cách thuận tiện.
Dù đã trải qua hàng thế kỷ, cây dã hương vẫn đứng sừng sững, vững chãi với sức sống mạnh mẽ. Thân cây có chu vi nhỏ nhất lên tới 8,3m và lớn nhất là 11m, cần đến tám người ôm mới xuể. Lá dã hương nhỏ nhưng mọc thành từng chùm dày đặc, tạo thành chiếc ô lớn rợp bóng mát. Trên thân cây sần sùi, địa y, rêu và tảo mọc dày đặc, càng làm tăng thêm vẻ cổ kính của cây.
Mặc dù một số cành già đã yếu đi theo thời gian, nhưng tổng thể cây vẫn khoe sắc mạnh mẽ với chồi xanh, lá biếc. Mùi hương dịu nhẹ tỏa ra từ thân cây, được ví như sự kết hợp của lá sả, hương nhu, và bưởi, mang lại cảm giác thư thái cho người đứng gần. Mùi hương này đặc biệt thơm nhất vào cuối mùa xuân, thu hút du khách từ khắp nơi tìm về để cảm nhận "linh khí" của trời đất và cây cỏ.
Cây dã hương không chỉ có giá trị về mặt sinh học mà còn mang trong mình giá trị lịch sử và tâm linh sâu sắc. Được xem là linh vật của người dân Tiên Lục, cây dã hương gắn liền với nhiều giai thoại và trở thành chỗ dựa tinh thần vững chắc cho cộng đồng. Người dân tin rằng cây dã hương với hương thơm đặc trưng có khả năng xua đuổi tà ma, mang lại sức khỏe và bình an cho người dân trong làng.
Vào mùa xuân, đặc biệt là tháng 4, khi hoa dã hương nở rộ với màu vàng nhạt, du khách từ khắp nơi đổ về để chiêm ngưỡng cây cổ thụ và hấp thụ "linh khí" từ thiên nhiên. Cây dã hương trở thành điểm đến văn hóa và tâm linh đặc biệt, thu hút không chỉ du khách mà còn cả những nhà nghiên cứu, những người yêu thiên nhiên và lịch sử.
Những sự trùng hợp kỳ lạ
Cây dã hương tọa lạc tại thôn Giữa, xã Tiên Lục đã từ lâu trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây, không chỉ bởi vóc dáng kỳ vĩ mà còn bởi những câu chuyện truyền miệng về những lần cây rụng cành trùng hợp một cách kỳ diệu với các biến cố quan trọng của đất nước.
Theo chia sẻ trên Báo Pháp luật Việt Nam, ông Hoàng Viết Nên, người quản lý khu di tích cây dã hương cho biết, các bậc cao niên trong làng đã từng nghiệm ra rằng, cây dã hương chẳng bao giờ gãy cành vì gió bão. Nhưng mỗi khi một cành cây khô và rơi xuống, sự kiện đó luôn báo hiệu những thay đổi lớn trong lịch sử đất nước. Mỗi cành cây gãy đều được gán cho một ý nghĩa đặc biệt, tương ứng với những cột mốc lịch sử đáng chú ý.
Năm 1945, cành cây phía Đông – Bắc gãy rụng, trùng hợp với thời điểm Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Các cụ trong làng gọi cành này là cành "Lập nước", đánh dấu một giai đoạn mới trong lịch sử dân tộc.
Đến năm 1954, khi quân đội Việt Nam giành thắng lợi tại Điện Biên Phủ, một cành phía Tây của cây dã hương rơi xuống, được gọi là cành "Hòa bình", biểu tượng cho thắng lợi lớn của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
Năm 1964, cành phía Nam gãy, được người dân gọi là cành "Gây hấn", vì thời điểm này Mỹ bắt đầu gây sự kiện Vịnh Bắc Bộ, lấy cớ để leo thang chiến tranh phá hoại miền Bắc.
Đặc biệt, năm 1975, khi đất nước thống nhất sau chiến thắng lịch sử mùa Xuân, một cành lớn phía Tây trên cao gãy, được gọi là cành "Thống nhất". Người dân trong làng tin rằng, đây chính là dấu hiệu của hòa bình và sự toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam.
Năm 1984, một cành đại thụ phía Tây Bắc rơi xuống, nhưng điều kỳ lạ là nó ngoặt ra ngoài thay vì rơi vào đao đình như mọi người vẫn tưởng. Đây được gọi là cành "Đổi mới", đánh dấu sự chuyển mình của nền kinh tế Việt Nam với chính sách Khoán 10, dù phải đến năm 1986 chính sách này mới được chính thức áp dụng.
Còn vào năm 2006, một cành cây to gãy chỉ về phía Nam, có đường kính lên đến 60 cm. Tháng sau đó, Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), sự kiện này khiến cành cây được đặt tên là cành "Hội nhập".
Cây dã hương tại xã Tiên Lục mang trong mình sức mạnh tâm linh, là biểu tượng của sự trường tồn và khí phách dân tộc. Mỗi năm, cây thu hút hàng trăm đoàn khách du lịch đến từ khắp nơi đổ về để chiêm ngưỡng vẻ đẹp hiếm có của cây dã hương nghìn tuổi, hít thở mùi hương thanh khiết tỏa ra từ cây và lắng nghe những câu chuyện gắn liền với lịch sử đất nước.
Du khách không chỉ đến đây để ngắm nhìn cây cổ thụ vĩ đại, mà còn để nghe những câu chuyện huyền bí, những giai thoại về cây dã hương được truyền miệng từ đời này qua đời khác. Những câu chuyện này không chỉ mang tính huyền thoại mà còn chứa đựng thông điệp nhân văn sâu sắc, tôn vinh giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của dân tộc.
"Thần mộc dã hương" đã vượt qua bao biến cố lịch sử và thời gian, nhưng vẫn sừng sững đứng vững giữa đất trời, trở thành báu vật vô giá của người dân Bắc Giang. Sự tồn tại hiên ngang và bền bỉ của cây chính là biểu tượng cho khí phách anh hùng của cha ông ta trong suốt chiều dài lịch sử, truyền cảm hứng và niềm tin cho thế hệ mai sau.
*Tổng hợp: Báo Dân Việt, Báo Pháp luật Việt Nam
