Chính quyền Trump lên kế hoạch cứu các nhà máy điện than: Tác động nào cho nền kinh tế toàn cầu?
Quyết định của chính quyền Trump có thể khiến các dòng vốn đầu tư toàn cầu vào lĩnh vực năng lượng tái tạo bị chững lại, khi các nhà đầu tư lo ngại về sự thiếu ổn định trong chính sách năng lượng của Mỹ.
Mới đây, chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump đã thông báo kế hoạch nới lỏng các quy định về khí thải muội than (soot) cho các nhà máy điện than tại Mỹ, một động thái được đánh giá là nhằm cứu vãn ngành công nghiệp than đang suy yếu. Tuy nhiên, quyết định này không chỉ tác động đến nền kinh tế nội địa mà còn có thể gây ra những chấn động lớn trên thị trường năng lượng và môi trường toàn cầu.
Cú hích cho ngành than Mỹ, nhưng là bước lùi cho các cam kết khí hậu toàn cầu
Theo kế hoạch, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) dưới thời Trump sẽ xem xét nới lỏng các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt được thiết lập dưới thời chính quyền Biden, bao gồm quy định về lượng muội than phát thải và khí nhà kính từ các nhà máy điện than. Mục tiêu của Trump là hồi sinh các nhà máy điện than đã đóng cửa hoặc đang có nguy cơ đóng cửa, nhằm tăng sản lượng điện và đảm bảo an ninh năng lượng cho nước Mỹ.
Tuy nhiên, muội than là một trong những tác nhân gây hại nghiêm trọng nhất cho môi trường và sức khỏe cộng đồng, với khả năng xâm nhập sâu vào phổi và máu, dẫn tới các bệnh tim mạch và hô hấp. Động thái này có thể giúp một số nhà máy than Mỹ tiếp tục tồn tại, nhưng lại làm gia tăng lượng phát thải khí nhà kính, đi ngược lại các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu, bao gồm Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.
Việc Mỹ - một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới và là quốc gia tiêu thụ than hàng đầu – quay lại với than đá sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cán cân cung - cầu than toàn cầu. Khi Mỹ gia tăng sản lượng than và điện từ than, giá than trên thị trường quốc tế có thể giảm trong ngắn hạn, gây sức ép cạnh tranh lên các quốc gia xuất khẩu than như Australia, Indonesia và Nga.
Đồng thời, động thái này cũng làm trì hoãn quá trình chuyển đổi năng lượng sạch toàn cầu, khi các quốc gia khác có thể thấy Mỹ là "tấm gương ngược" cho việc quay lại sử dụng nhiên liệu hóa thạch, làm giảm tốc độ phát triển của các dự án năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió.
Việc Mỹ nới lỏng các quy định khí thải sẽ khiến nước này đối mặt với sức ép từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ các quốc gia châu Âu, nơi đang thúc đẩy mạnh mẽ các chính sách giảm phát thải và phát triển năng lượng xanh. Điều này có thể dẫn đến các xung đột thương mại và chính sách, khi Liên minh châu Âu (EU) đã bắt đầu áp dụng cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) để đánh thuế các sản phẩm nhập khẩu từ những quốc gia không tuân thủ các tiêu chuẩn khí hậu nghiêm ngặt. Như vậy, các sản phẩm công nghiệp từ Mỹ, nếu tiếp tục sử dụng điện than giá rẻ nhưng phát thải cao, sẽ đối mặt với thuế carbon cao khi xuất khẩu sang các thị trường như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, khiến tính cạnh tranh của hàng hóa Mỹ trên toàn cầu bị giảm sút.
 |
| Việc Mỹ nới lỏng các quy định khí thải sẽ khiến nước này đối mặt với sức ép từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là từ các quốc gia châu Âu. Ảnh minh hoạ |
>> Trung Quốc tăng mua đồng từ Congo ngoài sàn giao dịch để giảm khủng hoảng nguồn cung
Tác động đến xu hướng đầu tư toàn cầu
Quyết định của chính quyền Trump có thể khiến các dòng vốn đầu tư toàn cầu vào lĩnh vực năng lượng tái tạo bị chững lại, khi các nhà đầu tư lo ngại về sự thiếu ổn định trong chính sách năng lượng của Mỹ. Các quỹ đầu tư ESG (đầu tư theo các tiêu chí Môi trường - Xã hội - Quản trị) có thể rút khỏi các dự án tại Mỹ, chuyển dòng vốn sang các quốc gia khác có cam kết rõ ràng về giảm phát thải và phát triển năng lượng sạch. Mặt khác, các doanh nghiệp năng lượng than Mỹ có thể được hưởng lợi ngắn hạn từ chính sách này, nhưng về dài hạn, khi thế giới quay lưng lại với than đá, ngành này có nguy cơ bị "mắc kẹt" trong tài sản không sinh lời (stranded assets), gây rủi ro tài chính cho các ngân hàng, quỹ đầu tư và hệ thống tài chính Mỹ.
Quyết định của Mỹ không chỉ đơn thuần là chính sách nội địa mà còn là thông điệp đến toàn cầu về cam kết khí hậu. Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang kêu gọi các nền kinh tế lớn cắt giảm phát thải để đạt mục tiêu Net Zero vào 2050, việc Mỹ nới lỏng kiểm soát khí thải sẽ làm suy giảm lòng tin vào nỗ lực toàn cầu chống biến đổi khí hậu. Điều này có thể khiến các vòng đàm phán quốc tế về khí hậu như COP29 sắp tới gặp khó khăn, khi các quốc gia đang phát triển có thể dùng chính sách của Mỹ làm cái cớ để trì hoãn các cam kết giảm phát thải của mình.
Tuy có thể giúp duy trì nguồn điện rẻ từ than đá và tạo việc làm cho ngành than Mỹ trong ngắn hạn, nhưng về lâu dài, chính sách của chính quyền Trump có thể khiến nền kinh tế Mỹ đối mặt với rủi ro về thương mại, đầu tư và môi trường, đồng thời làm chậm quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu, gia tăng nguy cơ khí hậu.
Với việc Mỹ quay lưng lại với các nỗ lực toàn cầu về khí hậu, nền kinh tế thế giới có thể phải trả giá đắt hơn, không chỉ về thiệt hại môi trường mà còn cả bất ổn kinh tế vĩ mô khi các nước phải điều chỉnh lại chiến lược năng lượng và thương mại của mình.
