'Chúng ta không nên sợ hãi đến mức ăn gì cũng sợ đột quỵ, đi đâu cũng lo bị đột quỵ'

Chỉ một khoảnh khắc, một cơn đau đầu thoáng qua hay một phút yếu tay chân có thể là dấu hiệu của đột quỵ – căn bệnh đang âm thầm cướp đi sinh mạng và sức khỏe của hàng chục nghìn người Việt mỗi năm. Trong những buổi sáng vội vã hay những bữa ăn gia đình, ít ai nghĩ rằng “kẻ thù thầm lặng” này có thể ập đến bất ngờ.

Tuy nhiên, tại hội thảo "Phòng chống đột quỵ: Từ lý thuyết đến thực tế hành động" do Báo Tiền Phong tổ chức sáng 20/4, TS.BS CK2 Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh: “Chúng ta không nên sợ hãi đến mức ăn gì cũng sợ đột quỵ, đi đâu cũng lo bị đột quỵ”. Đây vừa là lời trấn an, vừa là lời kêu gọi sống khoa học, hiểu biết để đối mặt với căn bệnh. Theo Thứ trưởng Bộ Y tế, việc “tầm soát đột quỵ tùy tiện”, sẵn sàng chi tiền cho các gói dịch vụ mà không hiểu rõ liệu mình có thực sự cần hay không cần phải được xem xét lại.

Thực trạng đột quỵ tại Việt Nam: Gánh nặng ngày càng lớn

Theo nghiên cứu từ Global Burden of Disease (GBD) 2019, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có tỷ lệ tử vong do đột quỵ cao nhất khu vực Đông Nam Á. Một báo cáo từ Registry of Stroke Care Quality Improvement (RES-Q) giai đoạn 2017-2023 cũng cho thấy, tỷ lệ mắc đột quỵ tại Việt Nam cao hơn nhiều so với các quốc gia thu nhập cao, với các yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, hút thuốc lá và béo phì ngày càng phổ biến. Điều đáng lo ngại hơn là chỉ 19% bệnh nhân đột quỵ tại một bệnh viện ở Việt Nam trong năm 2021 được cấp cứu trong “thời gian vàng” (6 giờ đầu), dẫn đến tỷ lệ tử vong và tàn tật cao.

Gánh nặng đột quỵ không chỉ dừng ở số liệu y tế. Chi phí điều trị, từ cấp cứu đến phục hồi chức năng và chăm sóc dài hạn, có thể đẩy nhiều gia đình vào cảnh khốn khó, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Hơn nữa, những tổn thất vô hình như mất khả năng lao động, suy giảm chất lượng cuộc sống và nỗi đau tinh thần là những vết thương không dễ lành.

Tầm soát đột quỵ: Không tùy tiện, nhưng không hoảng loạn

Theo quan điểm của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, tầm soát đột quỵ cần được thực hiện khoa học, dựa trên yếu tố nguy cơ và chỉ định chuyên môn, thay vì lạm dụng các xét nghiệm hình ảnh như MRI hay CT một cách tùy tiện. Theo ông, việc tầm soát đại trà không chỉ làm tăng chi phí y tế mà còn gây áp lực lên hệ thống y tế và người dân, thậm chí tạo ra tâm lý lo lắng không cần thiết. Ông khuyến nghị ưu tiên tầm soát cho những nhóm nguy cơ cao, như người mắc tăng huyết áp lâu năm, đái tháo đường, bệnh tim mạch, hoặc có tiền sử gia đình liên quan đến đột quỵ.

Quan điểm này phản ánh thực trạng tại Việt Nam, khi có một số cơ sở y tế tư nhân đang quảng bá các chương trình tầm soát miễn phí hoặc rầm rộ. Dù mang ý nghĩa tích cực, những chương trình này có thể dẫn đến việc lạm dụng xét nghiệm, gây lãng phí nguồn lực và tạo tâm lý chủ quan hoặc lo lắng thái quá.

Nhìn chung, đột quỵ không phải căn bệnh "trời kêu ai nấy dạ", mà kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ có thể giảm 80% khả năng xảy ra đột quỵ. TS-BS Nguyễn Tất Đạt, Khoa Nội tim mạch, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết, tại Việt Nam, mỗi năm có hơn 200.000 ca đột quỵ mới. Trong đó, có đến 72,5% bệnh nhân gặp tình trạng tăng huyết áp; 64,9% rối loạn mỡ máu; 53,4% có tiền sử uống rượu và 49,6% từng hút thuốc lá.

Tầm soát đột quỵ không chỉ đơn thuần là thực hiện các xét nghiệm hình ảnh, mà cần bắt đầu từ việc đánh giá các yếu tố nguy cơ. Chúng ta cần ưu tiên kiểm tra huyết áp định kỳ, quản lý đường huyết và mỡ máu, đồng thời thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, giảm cân và tập thể dục.

>> Mức độ nguy hiểm của biến cố sức khỏe đạo diễn Quang Dũng gặp