Chuyện ‘đổi trắng thay đen’ và hậu quả khôn lường trong vụ Vạn Thịnh Phát

Chính phủ ra phương án đề phòng tình huống xấu

Căn cứ kiến nghị của Thanh tra chính phủ (TTCP) về việc thanh tra một số tổ chức tín dụng, Văn phòng chính phủ có thông báo ý kiến chỉ đạo của Chính phủ yêu cầu:“Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chủ trì phối hợp với TTCP, Ủy ban giám sát Tài chính Quốc gia (UBGSTCQG) và mời Kiểm toán Nhà nước (KTNN) tham gia tiến hành thanh tra Ngân hàng SCB theo kế hoạch định kỳ năm 2017 với mục tiêu, yêu cầu rõ ràng, nghiêm túc, đảm bảo giữ ổn định và không gây biến động;… NHNN chuẩn bị nguồn lực đề phòng tình huống xấu xảy ra”.

Tháng 7/2017, Văn phòng Chính phủ có văn bản thông báo ý kiến chỉ đạo của Chính phủ về việc thanh tra Ngân hàng SCB, yêu cầu: “NHNN giải quyết các vướng mắc trong quá trình thanh tra quy định của Luật Thanh tra. Sau khi có kết quả thanh tra, Phó Thủ tướng thường trực sẽ chủ trì họp nghe lãnh đạo NHNN, KTNN, TTCP, UBGSTCQG báo cáo cụ thể về kết quả thanh tra”.

Ngay sau đó, ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Chánh thanh tra phụ trách Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng thuộc NHNN (TTGSNH) ra quyết định thành lập Đoàn thanh tra liên ngành gồm 18 thành viên, do bà Đỗ Thị Nhàn, Cục trưởng Cục II, NHNN làm trưởng đoàn tiến hành thanh tra Ngân hàng SCB.

Đoàn thanh tra chia thành 5 tổ công tác, sau thời gian làm việc đã có kết quả xác định: Ngân hàng SCB sai phạm tại tất cả các nội dung thanh tra, đặc biệt là sai phạm trong việc cấp tín dụng đối với các phương án, dự án theo kế hoạch tái cơ cấu (phương án Chợ Vải, Times Square, Winsor, Dự án Mũi Đèn Đỏ, 6A, Royal Garden, Khu 5-2, New Pearl, BMC Hưng Long…) hầu hết đều rủi ro mất vốn và SCB không chấp hành các văn bản chỉ đạo của NHNN trong việc cho vay, xử lý lãi dự thu.

Các sai phạm đối với 20 khách hàng địa chỉ số 4 Nguyễn Thị Minh Khai phải phân loại nợ xấu (nhóm 3-nhóm 5), trích lập dự phòng rủi ro bổ sung, thoái lãi dự thu đối với các Dự án Mũi Đèn Đỏ, Dự án 6A, Royal Garden, Khu 5-2, Phương án Chợ Vải và nhóm 20 khách hàng tại địa chỉ số 4 Nguyễn Thị Minh Khai cùng 3 khách hàng thông thường tại SCB Gia Lai và SCB Cầu Giấy...

Thời điểm đó, SCB có ý kiến: Nếu các dự án, phương án tái cơ cấu theo kết quả thanh tra phải phân loại nợ xấu thì lợi nhuận SCB sẽ âm rất lớn, mất cân bằng đối nguồn nghiêm trọng, không được tiếp tục cho vay và khả năng SCB phá sản là rất cao.

Khi đó, Đoàn thanh tra đã ký 4 biên bản vi phạm hành chính, xử phạt SCB 965 triệu đồng.

"Đổi trắng thay đen"

Tiếp đó, bà Đỗ Thị Nhàn đã chỉ đạo Tổ tổng hợp bỏ ngoài số liệu phân loại nợ xấu nhóm 4, nhóm 5 đối với 3 dự án (Mũi Đèn Đỏ, 6A và Royal Garden); số tiền thoái lãi dự thu các khoản repo cổ phiếu bán trả chậm… Sau khi bỏ ngoài các số liệu phân loại nợ xấu, các chỉ tiêu tài chính của SCB đã bị thay đổi, sai lệch.

Theo đó, vốn chủ sở hữu từ âm hơn 19.154 tỷ đồng thành dương hơn 2.757 tỷ đồng; hệ số an toàn vốn riêng lẻ (CAR) từ âm 4,24% thành dương 5,92%...

Ngày 24/1/2018, Cơ quan TTGSNH và lãnh đạo NHNN tham gia cuộc họp báo cáo Chính phủ về kết quả Thanh tra Ngân hàng SCB. Nhưng nội dung báo cáo tại cuộc họp này đã bị bà Nhàn chỉ đạo thành viên Đoàn thanh tra chỉnh sửa, hoàn thiện để trình ông Hưng duyệt với các nội dung chỉ nêu chung chung, báo cáo không trung thực, không đầy đủ theo kết quả thanh tra.

Báo cáo này đã làm giảm nhẹ, “làm mờ” các vi phạm, sai phạm tại các dự án, phương án tái cơ cấu theo phê duyệt của NHNN so với kết quả thanh tra và nhận xét SCB “cơ bản đã chấp hành chỉ đạo của NHNN”.

Kết luận điều tra còn nêu rõ, khi xây dựng báo cáo phục vụ cuộc họp ngày 12/3/2018, ông Nguyễn Văn Hưng đã chỉ đạo nhiều lần chỉnh sửa, bổ sung báo cáo. Trong các lần chỉnh sửa, đoạn “đề xuất đủ điều kiện đưa SCB vào kiểm soát đặc biệt” đã bị bỏ ra khỏi nội dung báo cáo.

Ở phần kiến nghị thì nêu nội dung đề xuất Chính phủ tiếp tục tạo điều kiện cho SCB thực hiện thành công tái cơ cấu, cho phép SCB xây dựng Đề án tái cơ cấu điều chỉnh.

Tại cuộc họp ngày 12/3/2018, sau khi nghe đại diện cơ quan báo cáo kết quả thanh tra tại SCB, Chính phủ đã chỉ đạo tiếp tục thanh tra, kiểm tra làm rõ các vi phạm của SCB, trong đó có nội dung: Rà soát tổng thể tình hình tài sản bảo đảm, đặc biệt là các tài sản bảo đảm cho các khoản vay thuộc Đề án tái cơ cấu trước đây và các khoản vay mới, nhất là một số khoản vay lớn.

Đồng thời kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật trong hoạt động cấp tín dụng của SCB đối với các doanh nghiệp liên quan đến Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và gia đình bà Trương Mỹ Lan…

Sau khi nhận chỉ đạo trên, ông Hưng đã gia hạn thời hạn thanh tra tại SCB thêm 15 ngày làm việc. Tuy nhiên, sau đó ông Hưng đã chỉ đạo bà Đỗ Thị Nhàn, Trưởng đoàn thanh tra và cấp dưới xây dựng, hoàn thiện dự thảo Kết luận thanh tra bỏ ngoài sai phạm và không kiến nghị xử lý. Nội dung dự thảo thanh tra sai lệch so với kết quả thanh tra.

Ông Hưng khai rằng việc làm này nhằm mục đích tạo điều kiện cho Ngân hàng SCB được tiếp tục thực hiện phương án tái cơ cấu.

Tuy nhiên, việc làm của ông Hưng dẫn đến NHNN, Chính phủ không có đủ thông tin, tài liệu để chỉ đạo xử lý các sai phạm của Ngân hàng SCB, ngăn chặn hành vi phạm tội của bà Trương Mỹ Lan và đồng phạm xảy ra.