‘Cơn bão’ chính trị đe dọa nhấn chìm Fed, NHTW toàn cầu lo mất ‘lá chắn’ độc lập

Cuối tuần qua, tại hội nghị thường niên của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) ở Jackson Hole, khu nghỉ dưỡng trên dãy Grand Teton (bang Wyoming), các lãnh đạo ngân hàng trung ương thế giới không chỉ bàn về lãi suất, mà còn bày tỏ mối lo ngày càng lớn: sức ép chính trị tại Mỹ có thể lan sang họ.

Ông Trump đang tỏ ra bức xúc trước những “lá chắn pháp lý” bảo vệ ban lãnh đạo Fed, trong đó các thành viên Hội đồng Thống đốc có nhiệm kỳ dài nhằm vượt qua chu kỳ chính trị của từng Tổng thống. Ông công khai gây sức ép buộc Chủ tịch Jerome Powell từ chức và tìm cách loại bỏ Thống đốc Lisa Cook.

Nếu Fed nhượng bộ áp lực hoặc Trump tìm ra “kẽ hở” pháp lý để sa thải các thành viên, một tiền lệ nguy hiểm có thể lan rộng từ châu Âu đến Nhật Bản.

“Những đòn công kích có động cơ chính trị nhằm vào Fed sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa trên toàn cầu, kể cả châu Âu”, ông Olli Rehn, nhà hoạch định chính sách của ECB, nhận định bên lề hội nghị Jackson Hole.

Ông và nhiều đồng nghiệp bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ việc Powell giữ vững lập trường, ngay cả khi Fed phát tín hiệu cắt giảm lãi suất vào tháng 9. Khi Chủ tịch Powell bước lên bục phát biểu, ông nhận được tràng pháo tay đứng dậy tán thưởng.

Mối đe dọa với ổn định kinh tế toàn cầu

Trao đổi với hàng chục lãnh đạo ngân hàng trung ương bên lề sự kiện, nhiều người cho rằng nguy cơ Fed mất khả năng kiềm chế lạm phát vì đánh mất tính độc lập là một đe dọa trực tiếp đối với vị thế của họ và sự ổn định tài chính toàn cầu.

Hệ quả có thể là biến động dữ dội trên thị trường tài chính, với việc nhà đầu tư đòi hỏi lợi suất cao hơn để nắm giữ trái phiếu Mỹ và thậm chí xem xét lại vai trò “tài sản an toàn” của trái phiếu Kho bạc.

Nhiều ngân hàng trung ương đã âm thầm chuẩn bị kịch bản xấu, cảnh báo các ngân hàng trong nước kiểm soát rủi ro tiếp xúc với đồng USD. Về bản chất, nếu Fed nhượng bộ, đó sẽ là dấu chấm hết cho kỷ nguyên ổn định giá kéo dài ít nhất từ thời Chủ tịch Paul Volcker dập tắt lạm phát cách đây hơn 40 năm.

Kể từ đó, ngày càng nhiều ngân hàng trung ương học theo mô hình của Fed: độc lập chính trị và tập trung vào mục tiêu kiểm soát lạm phát quanh mức 2%.

“Đây là lời nhắc nhở rằng tính độc lập không phải điều mặc định”, ông Joachim Nagel, Chủ tịch Bundesbank và thành viên Hội đồng ECB, nhấn mạnh. “Chúng ta phải thực thi nhiệm vụ và làm rõ rằng độc lập là điều kiện tiên quyết cho ổn định giá cả”.

Chính sách tiền tệ thành “quả bóng chính trị”

Hiện tại, thị trường tài chính Mỹ chưa bộc lộ rõ lo ngại về tính độc lập của Fed: chứng khoán vẫn tăng, lợi suất trái phiếu và kỳ vọng lạm phát chưa có biến động bất thường.

Về mặt cơ chế, dù ông Trump có quyền bổ nhiệm một Chủ tịch mới khi nhiệm kỳ của Powell kết thúc vào tháng 5 tới, ông vẫn cần nhiều ghế trống hơn trong Hội đồng Thống đốc 7 thành viên để kiểm soát đa số. Thêm vào đó, mạng lưới 12 ngân hàng dự trữ khu vực với quyền bỏ phiếu luân phiên cũng là một “hàng rào” chống ảnh hưởng từ Washington.

Tuy nhiên, thực tế một Tổng thống Mỹ công khai “đấu” với Fed khiến nhiều ngân hàng trung ương khác nhận ra sự mong manh của tính độc lập.

Ngay cả ECB, dù được Hiệp ước EU bảo vệ, vẫn từng bị cáo buộc “cấp vốn cho chính phủ” khi tung chương trình mua trái phiếu quy mô lớn để ngăn giảm phát, đối mặt với nhiều vụ kiện tụng.

Ở nhiều quốc gia khác, quy trình bổ nhiệm Thống đốc NHTW bị biến thành cuộc đấu chính trị. Thống đốc Latvia Martins Kazaks từng bị chỉ trích dữ dội trong quá trình tái bổ nhiệm. Slovenia đến nay vẫn chưa có Thống đốc mới do xung đột giữa các đảng.

Tại Nhật, cố Thủ tướng Shinzo Abe từng công khai chỉ trích Thống đốc Masaaki Shirakawa vì không đủ quyết liệt chống giảm phát, và nhanh chóng chọn Haruhiko Kuroda thay thế trước khi nhiệm kỳ Shirakawa kết thúc vài tuần.

Ông Kuroda sau đó tung chương trình mua tài sản khổng lồ, làm yếu đồng yên và kích thích tăng trưởng, nhưng cũng khiến BOJ trở thành chủ nợ chính của chính phủ Nhật, động thái gây tranh cãi với các ngân hàng trung ương truyền thống.

Hiệu ứng xấu nếu Mỹ “làm gương xấu”

Ông Trump từng nói “không thể chờ ngày Powell hết nhiệm kỳ”, đồng thời công khai tìm người kế nhiệm. Một số nhà quan sát cho rằng ông đang học theo “bài học Abe”: gia tăng áp lực chính trị để buộc NHTW đi theo ý muốn.

Nguy cơ lớn hơn, theo các chuyên gia, là điều này có thể khuyến khích nhiều chính phủ trên thế giới tìm cách kiểm soát NHTW của họ. Kịch bản đó sẽ mở đường cho lạm phát cao hơn và thị trường tài chính toàn cầu biến động nhiều hơn.

“Việc kiểm soát Fed sẽ tạo ra một tiền lệ cực kỳ xấu cho các nước khác”, ông Maury Obstfeld, cựu kinh tế trưởng IMF và hiện là chuyên gia cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, cảnh báo. “Nếu điều này có thể xảy ra ở Mỹ, thì ở những quốc gia khác, NHTW sẽ càng dễ trở thành mục tiêu”.

Theo Reuters