Cung vượt cầu, doanh nghiệp xi măng chìm trong 'vòng xoáy thua lỗ', Bộ Xây dựng giải trình gì với Chính phủ?

Bộ Xây dựng vừa có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ về việc xử lý thông tin báo chí nêu với nội dung "Ngành xi măng vẫn chưa thể giải quyết được bài toán cung - cầu".

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện cả nước có 92 dây chuyền sản xuất xi măng với tổng công suất trên 122 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, trong năm 2024, tổng sản lượng tiêu thụ chỉ đạt khoảng 95 triệu tấn, trong đó tiêu thụ nội địa khoảng 65,3 triệu tấn và xuất khẩu đạt 29,7 triệu tấn. Điều này đồng nghĩa với việc các dây chuyền sản xuất xi măng chỉ hoạt động trung bình khoảng 77% tổng công suất thiết kế, gây ra tình trạng dư cung kéo dài.

Bộ cho biết, trước đây ngành xi măng được quản lý theo Quy hoạch 1488 của Thủ tướng về phát triển công nghiệp xi măng giai đoạn 2011-2020, định hướng đến 2030. Theo đó, sản lượng tiêu thụ thực tế từng sát với quy hoạch:

- Năm 2015: Tiêu thụ 72,7 triệu tấn, đạt 98% so với quy hoạch.

- Năm 2020: Tiêu thụ 100,2 triệu tấn, vượt 7% so với quy hoạch.

Cả nước có 92 dây chuyền sản xuất xi măng với tổng công suất trên 122 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, trong năm 2024, tổng sản lượng tiêu thụ chỉ đạt khoảng 95 triệu tấn

Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, nguồn cung xi măng tăng mạnh do Luật Quy hoạch 2017 đã bãi bỏ Quy hoạch 1488, khiến các địa phương có quyền phê duyệt đầu tư các dự án xi măng theo cơ chế thị trường. Hệ quả là 13 dây chuyền công nghệ hiện đại với tổng công suất thiết kế 35,3 triệu tấn/năm đã được chấp thuận đầu tư.

>>Hé lộ việc làm ăn của ‘ông lớn’ xi măng giữa lùm xùm cựu chủ tịch, CEO bị khởi tố

Trước thực trạng các nhà máy xi măng liên tục mở rộng công suất, Bộ Xây dựng đã trình Thủ tướng đề xuất chiến lược phát triển vật liệu xây dựng giai đoạn 2021-2030, định hướng 2050. Trong đó, lộ trình đầu tư được đưa ra như sau:

- Đến năm 2025, tổng công suất thiết kế không vượt quá 125 triệu tấn/năm.

- Đến năm 2030, tổng công suất thiết kế không vượt quá 150 triệu tấn/năm.

Bên cạnh đó, từ năm 2021, Bộ Xây dựng đã có văn bản yêu cầu UBND các địa phương cân nhắc kỹ trước khi chấp thuận đầu tư các dự án sản xuất xi măng, tránh tình trạng phát triển ồ ạt dẫn đến dư thừa, lãng phí nguồn lực xã hội.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng đề xuất bổ sung lĩnh vực xi măng vào danh mục các quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành trong Luật Quy hoạch, nhằm có cơ chế kiểm soát tốt hơn. Tuy nhiên, khi Quốc hội thông qua Luật số 57/2024 vào tháng 11/2024, nội dung này đã không được đưa vào, khiến việc điều tiết ngành xi măng gặp nhiều khó khăn.

Trước đó, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đưa tin, trong nhiều năm qua, nguồn xi măng ở thị trường trong nước luôn vượt cầu, cùng với đó là sự sụt giảm ở mảng xuất khẩu, khiến nhiều doanh nghiệp ngành xi măng vẫn chưa thể thoát ra khỏi "vòng xoáy" thua lỗ.

Trước vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã giao Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh nghiên cứu nội dung báo chí phản ánh để có giải pháp xử lý phù hợp. Trong trường hợp vượt thẩm quyền, Bộ Xây dựng sẽ báo cáo lên Thủ tướng để có phương án điều chỉnh chính sách kịp thời.

>>Dự án 2.700 tỷ khiến cựu Chủ tịch, CEO của Vicem bị bắt: Đã rót vốn 773 tỷ đồng