Đề xuất bắt buộc dùng xăng E10 từ 1/1/2026: Có nóng vội?

Nhiều nhà máy ethanol còn thua lỗ, hạ tầng thiếu đồng bộ

Ngày 27/8, Bộ Công Thương phối hợp với Hiệp hội Nhiên liệu sinh học Việt Nam (VBFA) tổ chức hội thảo phát triển nhiên liệu sinh học trong thời kỳ mới. Đây là nội dung đang được dư luận quan tâm bởi bộ này vừa đề xuất dự kiến từ ngày 1/1/2026, các phương tiện cơ giới sẽ tiêu thụ hoàn toàn 100% xăng sinh học E10 trên toàn quốc và từ năm 2030 sẽ tiêu dùng E15, ngoại trừ phương tiện dùng động cơ diesel, nhiên liệu sử dụng trong ngành hàng không, các loại xăng dầu của quân đội, công an phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Gabriel Ho - Trung tâm Nhiên liệu xanh toàn cầu (CCGF) - đánh giá, việc áp dụng tiêu chuẩn xăng carbon thấp (LCG) với ba loại xăng pha ethanol bắt buộc E5, E10 và E20 đang trở thành xu hướng của toàn cầu. Tuy nhiên, chuỗi cung ứng nhiên liệu tại Việt Nam đang đứng trước áp lực lớn bởi lượng ethanol cần nhập khẩu và pha trộn tăng gấp đôi khi triển khai.

Theo vị này, các cảng và kho chứa tại miền Bắc, miền Trung, miền Nam như Nhà Bè, Đức Giang buộc phải mở rộng năng lực lưu trữ và cải tiến kỹ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu an toàn, nhất là khi ethanol có tính dễ cháy và hút ẩm cao. Việc nâng cấp bể chứa bằng lớp lót kháng ethanol, lắp đặt hệ thống thu hồi hơi, bơm tương thích và bọt chữa cháy kháng cồn trở thành nhiệm vụ bắt buộc.

“Việc tăng tỷ lệ ethanol trong xăng E10 tạo ra nhiều sức ép. Năng lực bơm nạp phải được nâng cấp để tránh tắc nghẽn, các kho cảng cần bổ sung bể chứa và thiết bị giám sát thời gian thực nhằm bảo đảm chất lượng nhiên liệu. Công tác phòng cháy chữa cháy cũng phải thích ứng với đặc thù ethanol cháy không khói... Nhân viên vận hành cần được đào tạo về đặc điểm cháy, xử lý sự cố tràn đổ và kiểm soát ô nhiễm để giảm thiểu rủi ro môi trường”, ông Gabriel Ho nói.

Chính sự thiếu ổn định này đã khiến nhiều dự án ethanol đình trệ. Hàng loạt nhà máy như Dung Quất, Bình Phước, Phú Thọ từng được kỳ vọng trở thành hạt nhân của ngành nhiên liệu sinh học nhưng đều thất bại vì thua lỗ, nợ nần và dở dang.

Nguyên nhân xuất phát từ chi phí nguyên liệu cao, thị trường tiêu thụ xăng E5 yếu, cùng với sự chậm trễ trong chính sách pháp lý. Một số nhà máy như Đại Tân ở Quảng Nam hay Tùng Lâm ở Đồng Nai phải hoạt động cầm chừng, thậm chí chuyển sang sản xuất cồn công nghiệp và y tế để tồn tại.

Cũng theo ông Gabriel Ho, việc sản xuất ethanol tại Việt Nam hiện tồn tại nghịch lý, đó là lợi thế nguyên liệu sắn lớn nhưng thiếu ổn định, nhu cầu tiêu thụ trong nước thấp, hạ tầng chuỗi cung ứng chưa đồng bộ và cơ chế hỗ trợ chưa đủ mạnh.

"Nếu muốn triển khai E10 thành công, Việt Nam cần khôi phục lại các nhà máy ethanol bằng cách tái cấu trúc sở hữu, nâng cấp công nghệ và gắn kết với mạng lưới phân phối nhiên liệu để bảo đảm đầu ra.Việt Nam cần thúc đẩy mô hình canh tác theo hợp đồng, áp dụng chương trình bình ổn giá, nghiên cứu giống sắn kháng bệnh để ổn định nguồn cung; đa dạng hóa nguyên liệu với mật mía, phụ phẩm nông nghiệp và nhiên liệu sinh học thế hệ mới sẽ giúp giảm rủi ro phụ thuộc vào sắn", ông Gabriel Ho cho hay.

Nhiều thách thức về chính sách, công nghệ và thị trường

Ông Nguyễn Quang Dũng - Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) - cho biết, từ ngày 1/8, Petrolimex đã triển khai bán thí điểm xăng E10 tại 36 cửa hàng xăng dầu ở TPHCM.

Trong quá trình bán thí điểm, Petrolimex đã tăng cường tần suất kiểm tra chất lượng xăng E10 để đánh giá các yếu tố kỹ thuật, khả năng đáp ứng yêu cầu chất lượng khi tồn chứa, xuất cấp... Kết quả cho thấy, xăng E10 đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật. Đến nay, Petrolimex chưa ghi nhận phản ánh nào của người tiêu dùng về chất lượng xăng E10.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quang Dũng kiến nghị cần quy định mức thuế bảo vệ môi trường trên 1 lít xăng sinh học bán ra. Với thuế tiêu thụ đặc biệt, hiện mức thuế đối với xăng khoáng là 10%, xăng sinh học là 7%. Xăng khoáng là nguyên liệu để pha chế xăng E10, do vậy cần điều chỉnh đưa mức thuế suất đối với xăng nền để pha chế xăng sinh học về mức 7%.

Đại diện Petrolimex đề nghị các bộ xây dựng phương án tính toán và ban hành định mức chi phí kinh doanh đối với mặt hàng xăng E10, đảm bảo phản ánh đầy đủ các khoản chi phí và khuyến khích các thương nhân kinh doanh xăng dầu tham gia sản xuất, kinh doanh xăng E10, đồng thời cần rà soát, sửa đổi Quy chuẩn Việt Nam về xăng E10 để phù hợp với nguồn trong nước và khu vực.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nhiên liệu sinh học thay thế hoàn toàn cho xăng khoáng, cần vượt qua những thách thức lớn về công nghệ, chính sách và thị trường. Ông Diên cũng chỉ rõ, năng lực sản xuất nhiên liệu sinh học trong nước còn hạn chế khi mới đáp ứng được khoảng 40% nhu cầu, phần còn lại phải nhập khẩu từ Mỹ, Brazil và các đối tác quốc tế.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách về mở rộng vùng nguyên liệu, nâng công suất sản xuất ethanol, đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh, khả thi để khuyến khích sản xuất, nhập khẩu và dự trữ chiến lược nhiên liệu sinh học.