Độc đáo con tàu siêu tốc được gắn động cơ máy bay, từng đạt kỷ lục về tốc độ di chuyển nhưng dần bị quên lãng ngay sau lần đầu lộ diện
Dự án thử nghiệm này đã giúp tàu hỏa đạt được tốc độ đáng kể nhưng sau đó lại bị chìm vào quên lãng.
Giấc mơ về đoàn tàu ‘bay’ của người thợ lái
Trong suốt thế kỷ 20, ý tưởng về những đoàn tàu "bay" đã thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học và nhà đầu tư Xô viết. Valerian Abakovsky là một lái xe bình thường đến từ thị trấn Tambov, cách Moskva 460 km đã thực hiện một bước đột phá khi làm việc tại Công ty Đường sắt Tambov đầu những năm 1920.
Abakovsky đã thiết kế ra một "toa xe bay" theo đúng nghĩa đen, khi ông lắp động cơ máy bay và cánh quạt lên một toa xe lửa. Kết quả thử nghiệm tại thời điểm đó từng gây ấn tượng mạnh với nhiều chuyên gia khi toa xe của Abakovsky đạt tốc độ lên đến 140 km/h – tốc độ chưa từng thấy vào thời điểm đó. Đến mùa hè năm 1921, toa xe này đã hoàn thành hơn 3.000 km hành trình. Thành công này đã thu hút sự chú ý, và các toa tàu tương tự được dùng để vận chuyển các nhân vật quan trọng.
Vào tháng 7/1921, Abakovsky đưa một đoàn đại biểu nước ngoài đến thăm các mỏ than Xô viết. Chuyến đi diễn ra suôn sẻ khi toa tàu di chuyển ở tốc độ 45 km/h. Tuy nhiên, trên đường về, quyết định tăng tốc đoàn tàu lên 85 km/h đã dẫn đến thảm kịch. Toa tàu bị văng khỏi đường ray và vỡ tan thành từng mảnh khiến 6 trong số 22 người trên tàu thiệt mạng, bao gồm cả Abakovsky.
Đánh thức khát vọng về loại tàu siêu tốc
Sau thất bại ban đầu, Liên Xô vẫn tiếp tục theo đuổi việc phát triển tàu tốc độ cao. Vào khoảng năm 1966, Mỹ cũng tiến hành các thử nghiệm tương tự với dự án M-497, do Công ty Đường sắt Trung tâm New York phát triển. Đoàn tàu "Bọ Đen" (Black Beetle) nặng 51,3 tấn đã đạt được tốc độ ấn tượng 296 km/h.
Không muốn bị tụt lại phía sau, Liên Xô bắt tay vào thiết kế đoàn tàu của riêng mình vào những năm 1960. Công ty Vận tải Kalininsky đã phát triển một mẫu tàu mới dựa trên các toa tàu điện ER22, trang bị động cơ AI-25 loại động cơ từng được sử dụng trong máy bay công nghệ cao Yak-40.
Để giảm lực cản không khí, đầu và đuôi tàu được thiết kế hình nón. Hệ thống phanh cũng được nâng cấp nhằm đảm bảo khả năng chịu tải khi tàu khởi động. Trước khi thử nghiệm thực tế, 15 mô hình mẫu đã được xây dựng và thử nghiệm trong hầm gió.
Vào tháng 10/1970, mẫu tàu hoàn chỉnh, nặng 59 tấn và mang theo 6 tấn dầu hỏa đã ra đời. Tàu có thể đạt tốc độ 50 km/h chỉ sau 10-15 giây và sau đó nhanh chóng đạt kỷ lục 249 km/h.
Tuy nhiên, dự án này cuối cùng đã không thành công vì nhiều lý do, trong đó một vấn đề lớn là hệ thống đường ray không đủ khả năng chịu tải cho các đoàn tàu tốc độ cao. Để vận hành tàu hiệu quả, hệ thống đường ray cần được nâng cấp đáng kể, chẳng hạn như thay thế sỏi cố định bằng hỗn hợp bê tông để tăng độ bền.
Các cơ sở hạ tầng, bao gồm nhà ga và điểm lên tàu, cũng cần được nâng cấp để phù hợp với tàu tốc độ cao. Ngoài ra, tàu cần di chuyển cách xa khu dân cư nhằm giảm thiểu tiếng ồn từ động cơ.
Chương trình này kết thúc vào năm 1975 và được xem là đã hoàn thành. Mặc dù dự án tàu tốc độ cao chưa thể triển khai do các khó khăn về kinh tế, nhưng những thông tin thu thập được đã trở thành nền tảng quý giá cho các thiết kế sau này. Thậm chí, một số mẫu xe hơi nổi tiếng của Nga đã được phát triển dựa trên các dữ liệu từ dự án này.
Trong khi đó, các toa tàu thí nghiệm dần bị bỏ hoang và bắt đầu rỉ sét tại nhà ga Doroshikha ở vùng Tver. Đến năm 2008, phần mũi toa và động cơ đã được tháo ra, sơn lại và lắp đặt như một biểu tượng kỷ niệm, vinh danh 110 năm thành lập Nhà máy Vận chuyển Tver (trước đây là Kalininsky).
