Gia tộc duy nhất Việt Nam được cả Guinness công nhận kỷ lục nhờ thành tích ‘vô tiền khoáng hậu’
Dòng họ này đã có tới 5 đời liên tiếp đỗ tiến sĩ. Đặc biệt, có cả cha và con cùng đỗ tiến sĩ trong cùng một khoa thi.
Phụ tử đồng khoa
Nằm nép mình bên quốc lộ 7A, đoạn qua xã Diễn Kỷ, huyện Diễn Châu (Nghệ An), quần thể đền thờ họ Ngô Lý Trai mang dáng dấp cổ kính, như một chứng tích của truyền thống hiếu học và khoa bảng rạng rỡ. Được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia từ năm 1992, quần thể gồm đền thờ và lăng mộ ba vị tiến sĩ: Ngô Trí Tri, Ngô Trí Hòa và Ngô Sĩ Vinh. Trong đền lưu giữ nhiều sắc phong của triều đình xưa, cùng cây thị cổ thụ hơn 400 năm tuổi vẫn trường tồn với thời gian.
Theo gia phả, tổ họ Ngô là cụ Ngô Công Định (còn gọi là Ngô Định), vốn quê Bắc Ninh, vào Nghệ An lập nghiệp cuối thế kỷ XV. Cùng với vợ là bà Chu Thị Bột – người nổi tiếng giàu lòng từ thiện, lập nghiệp bằng đôi bàn tay trắng, cụ đã đặt nền móng cho một dòng họ khoa bảng bậc nhất vùng xứ Nghệ.
Câu chuyện về hai anh em Ngô Ngọc và Ngô Định thất lạc nhau từ nhỏ, mỗi người được một gia đình khác nhận nuôi, sau này tái ngộ qua những thành tựu hiển hách, đã đi vào bài ca dân gian như một biểu tượng của đức độ và phúc phần:
“Hai chữ vinh hoa bia miệng dệt – Năm đời liên trúng phấn son tô…”
Đến đời thứ năm, dòng họ ghi dấu mốc lớn khi cha con cụ Ngô Trí Tri và Ngô Trí Hòa cùng đỗ tiến sĩ trong kỳ thi Nhâm Thìn (1592) dưới triều Lê Thế Tông – một kỳ tích chưa từng có trong lịch sử khoa cử Việt Nam. Cụ Ngô Trí Tri, khi đó đã 53 tuổi, đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân. Người con trai, Ngô Trí Hòa, đỗ Hoàng giáp khi mới 28 tuổi.
Sự kiện hiếm có này được chính vua Lê Thế Tông ban tặng bức trướng hồng thêu mười chữ vàng: “Khoa danh thiên hạ hữu, phụ tử thế gian vô” (Khoa danh thiên hạ ai cũng có, phụ tử đồng khoa xưa nay chưa từng). Tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Văn bia số 21 khắc ghi đây là lần đầu tiên cha và con cùng đỗ đại khoa trong một kỳ thi, biểu tượng của triều đại hưng thịnh và nền giáo hóa phát triển.
Năm 2013, dòng họ Ngô tại Diễn Châu được Tổ chức Kỷ lục Guinness Việt Nam vinh danh với kỷ lục: “Cha và con cùng đỗ tiến sĩ lần đầu tiên trong một khoa thi”, xác lập vị thế đặc biệt của hai danh nhân Ngô Trí Tri và Ngô Trí Hòa trong lịch sử dân tộc.
5 đời liên tiếp đỗ đại khoa
Không chỉ dừng lại ở kỳ tích “phụ tử đồng khoa”, họ Ngô Lý Trai còn là dòng họ hiếm hoi sở hữu chuỗi thành tích đỗ đạt suốt năm đời liên tục – điều ít thấy trong lịch sử khoa bảng nước nhà. Sau khi đỗ đạt, cụ Ngô Trí Tri từng giữ chức Giám sát ngự sử đạo Quảng Nam, rồi được thăng Tả thị lang bộ Lễ. Về hưu, ông trở về quê truyền dạy con cháu học hành, tiếp nối truyền thống.
Ngô Trí Hòa – con trai cụ sau khi đỗ Hoàng giáp, giữ nhiều chức vụ quan trọng: Hiến sát sứ Sơn Tây, Thượng thư bộ Hộ, kiêm Tế tửu Quốc Tử Giám. Với công lớn trong việc dẹp loạn năm 1623, ông được phong tước Thiếu bảo, ghi danh vào hàng công thần trung hưng triều Lê.
Ông Ngô Sỹ Ngọ giới thiệu bảng thành tích của dòng họ
Đến đời thứ ba, con trai ông là Ngô Sĩ Vinh tiếp tục nối nghiệp, đỗ tiến sĩ kỳ thi năm 1646 và giữ chức Quang Lộc Tự khanh. Khi mất, ông được truy phong Tả thị lang và tước hầu.
Hai cháu nội của Ngô Sĩ Vinh là Ngô Công Trạc và Ngô Hưng Giáo cũng lần lượt đỗ tiến sĩ vào các năm 1694 và 1710. Cả hai đều thuộc nhánh chính của họ Ngô Lý Trai, góp phần tạo nên bảng vàng danh giá của dòng họ.
Năm đời liên tiếp có người đỗ đại khoa, dòng họ Ngô Lý Trai đã để lại dấu ấn lớn trong lịch sử. Sách Lịch triều hiến chương loại chí ghi nhận: “Cha con đồng khoa, phúc đức dòng họ kéo dài, điều này thực hiếm có trong lịch sử”. Dư âm của một dòng họ khoa bảng vẫn lan tỏa, như lời nhắc nhở về sức mạnh của học vấn, đạo lý gia phong và lòng nhân ái bắt đầu từ thuở khai cơ.
Ảnh: Sưu tầm Internet
