Hai công ty gọi xe hàng đầu Đông Nam Á sắp về 1 nhà, tạo nên đế chế 29 tỷ USD?

Theo Financial Times, hai công ty gọi xe hàng đầu Đông Nam Á - Grab và GoTo - đang đàm phán với quỹ đầu tư quốc gia Indonesia về thương vụ sáp nhập có thể tạo ra một đế chế công nghệ trị giá 29 tỷ USD.

Theo hai nguồn tin am hiểu vấn đề, các cuộc thảo luận bao gồm đề xuất trao cho quỹ đầu tư quốc gia Danantara của Indonesia một cổ phần thiểu số trong thực thể sau sáp nhập, kèm theo các quyền đặc biệt tại chi nhánh Indonesia.

Nguồn tin cho biết, "cổ phần vàng" này sẽ trao cho Danantara - quỹ đầu tư quốc gia do Tổng thống Prabowo Subianto thành lập năm nay và đại diện cho lợi ích chính phủ - quyền quyết định các vấn đề nhạy cảm như mức lương của tài xế.

"Ngành này đầy rẫy căng thẳng chính trị vì tuyển dụng quá nhiều người trong nền kinh tế việc làm tự do," nguồn tin giải thích. "Do đó doanh nghiệp cần gần gũi với chính phủ”.

Hai gã khổng lồ thống trị thị trường Đông Nam Á

Grab, có trụ sở tại Singapore, và GoTo của Indonesia - đơn vị vận hành dịch vụ gọi xe Gojek - đã thảo luận về khả năng sáp nhập trong nhiều năm qua. Các cuộc đàm phán trở nên sôi động hơn trong năm nay, khi một quan chức Indonesia tiết lộ hồi đầu tháng rằng chính phủ đang tham gia thảo luận dù không phải là cổ đông của hai bên.

Nếu thành công, thực thể hợp nhất sẽ chiếm tới 90% thị trường gọi xe và giao đồ ăn của Indonesia, tạo nên vị thế dẫn đầu không thể tranh cãi tại nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

Hai công ty này hiện cung cấp hàng triệu việc làm chính cho bộ phận không nhỏ dân số của Indonesia và nhiều nước Đông Nam Á khác. Chỉ riêng GoTo đã có 3,1 triệu tài xế ô tô, xe ôm và giao hàng.

Lực lượng tài xế và lao động phi chính thức đóng vai trò không thể thiếu trong nền kinh tế Indonesia, chở khách qua những con phố đông đúc và giao thực phẩm, hàng tạp hóa cũng như bưu kiện. Trong bối cảnh thị trường việc làm ngày càng khó khăn và tăng trưởng kinh tế chậm lại, nhiều người Indonesia đã chuyển sang nghề lái xe để kiếm sống.

Sức ảnh hưởng của giới lao động tự do (gig worker) được thể hiện rõ nét khi họ cùng hàng nghìn người lao động Indonesia xuống đường biểu tình ôn hòa hồi tháng 8 phản đối các đặc quyền quá mức dành cho giới chính trị gia tại đất nước này.

Làn sóng biểu tình bùng phát mạnh mẽ sau cái chết của Affan Kurniawan - tài xế 21 tuổi làm việc cho cả Grab và Gojek - bị xe cảnh sát bọc thép cán qua trong một cuộc biểu tình.

Tuần trước, ông Prasetyo Hadi, Thư ký Nhà nước Indonesia, đã chính thức xác nhận chính phủ đang tích cực thảo luận về thương vụ sáp nhập giữa hai ông lớn công nghệ. Đáng chú ý, quỹ đầu tư quốc gia Danantara - đơn vị quản lý khối tài sản nhà nước khổng lồ trị giá 900 tỷ USD - đã chính thức tham gia vào các cuộc đàm phán then chót này.

"Chúng tôi đang xem xét kỹ lưỡng vấn đề này bởi đây là những công ty dịch vụ tạo ra việc làm với quy mô rất lớn. Số lượng tài xế cộng tác của họ vô cùng đông đảo, và chúng tôi hoàn toàn nhận thức được rằng họ đang đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế đất nước," ông Hadi chia sẻ trong cuộc họp báo với giới truyền thông.

Phân tích những động thái này, đội ngũ chuyên gia của Citigroup đánh giá rằng cả phát biểu của quan chức cấp cao và sự tham gia trực tiếp của Danantara đều cho thấy một tín hiệu tích cực: chính phủ Indonesia đang thể hiện sự ủng hộ rõ ràng đối với thương vụ sáp nhập lịch sử này.

Tuy nhiên, nhà phân tích Ferry Wong của Citigroup cũng đưa ra lời cảnh báo thận trọng: "Dù triển vọng khá lạc quan, nhưng chúng tôi không thể bỏ qua thực tế rằng khả năng thương vụ thất bại hoặc bị trì hoãn vẫn còn đáng kể." Ông chỉ ra rằng trong quá khứ, nhiều cuộc đàm phán sáp nhập giữa hai bên đã bị đình trệ và không đi đến hồi kết.

Trong khi thương vụ sáp nhập đang được đàm phán, GoTo lại phải đối mặt với những bất ổn nghiêm trọng từ nội bộ cổ đông. Theo Reuters, các cổ đông lớn của GoTo - trong đó có ngân hàng SoftBank của Nhật Bản - đã chính thức gửi bản ghi nhớ tới hội đồng quản trị với yêu cầu loại bỏ ông Patrick Walujo khỏi vị trí Giám đốc điều hành tại cuộc họp cổ đông bất thường sắp tới của công ty.

Lý do được đưa ra là đường hướng lãnh đạo của ông Walujo đã khiến giá cổ phiếu của GoTo sụt giảm nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn cho giá trị đầu tư của các cổ đông.

SoftBank - vốn cũng là một cổ đông quan trọng của Grab - từ lâu đã được biết đến là bên thúc đẩy mạnh mẽ việc sáp nhập giữa hai đối thủ cạnh tranh này, theo những người hiểu rõ lập trường và chiến lược của tập đoàn Nhật Bản. Tuy nhiên, khi được yêu cầu bình luận, đại diện SoftBank đã từ chối cung cấp bất kỳ thông tin nào.

Đáp trả những thông tin xôn xao, GoTo đã phát đi thông cáo báo chí chính thức, xác nhận công ty sẽ tổ chức cuộc họp cổ đông vào ngày 17/12 tới đây. Tuy nhiên, công ty nhấn mạnh rằng cuộc họp này "hoàn toàn không liên quan đến bất kỳ hoạt động đặc biệt nào đã được lên kế hoạch trước".

Quan trọng hơn, GoTo đã làm rõ rằng cho đến thời điểm hiện tại, "chưa có bất kỳ quyết định chính thức hay thỏa thuận ràng buộc nào" được đưa ra liên quan đến thương vụ sáp nhập với Grab.

Nhìn lại hành trình của hai ông lớn công nghệ, Grab và GoTo từng tạo nên cơn sốt trên thị trường chứng khoán khi lần lượt IPO vào năm 2021 và 2022, với tổng giá trị thị trường lên tới 72 tỷ USD - một con số khiến giới đầu tư phải trầm trồ.

Thế nhưng, giấc mơ tỷ USD đó nhanh chóng tan biến. Cổ phiếu của cả hai công ty đã trải qua đợt giảm giá thảm khốc kể từ đó. Grab đã mất hơn một nửa giá trị thị trường, trong khi GoTo còn tệ hơn với mức sụt giảm vượt quá 80%. Nguyên nhân chính được chỉ ra là cuộc cạnh tranh khốc liệt và tốn kém giữa hai đối thủ không đội trời chung này tại thị trường Đông Nam Á.

Với thực trạng hiện tại, các nhà phân tích tài chính đưa ra dự đoán rằng trong kịch bản sáp nhập tiềm năng, Grab - đang niêm yết trên sàn Nasdaq danh giá với vốn hóa thị trường 24 tỷ USD - rất có thể sẽ đóng vai trò là bên tiếp quản GoTo, công ty hiện chỉ còn giá trị 5 tỷ USD trên sàn chứng khoán Indonesia.

Tuy nhiên, con đường đến thương vụ sáp nhập không hề bằng phẳng. Vấn đề quyền sở hữu và kiểm soát công ty tại Indonesia từ lâu đã là một bài toán nan giải, liên quan đến các quy định pháp lý phức tạp và tính nhạy cảm về an ninh kinh tế quốc gia.

Trong cuộc phỏng vấn vào tháng 3 năm nay, ông Patrick Walujo, Giám đốc điều hành của GoTo, đã bày tỏ thái độ cởi mở: "Chúng tôi hoàn toàn sẵn sàng xem xét phương án sáp nhập. Cấu trúc giao dịch cần phải được cân nhắc rất kỹ lưỡng, bởi GoTo không chỉ là một công ty thương mại thông thường - chúng tôi là 'nhà vô địch quốc gia' của Indonesia”.

Ông Pandu Sjahrir, Giám đốc Đầu tư của quỹ đầu tư quốc gia Danantara, trong cuộc trao đổi với báo giới tuần này, đã khẳng định rằng quỹ sẽ tuân thủ định hướng từ cấp cao nhất: "Chúng tôi sẽ lắng nghe và thực hiện theo các khuyến nghị của chính phủ."

Ông cũng làm rõ rằng các chi tiết cụ thể về cơ chế sáp nhập, điều khoản giao dịch và cấu trúc sở hữu sẽ được để cho hai công ty tự thương lượng và quyết định. Tuy nhiên, khi được hỏi cụ thể về đề xuất mua "cổ phiếu vàng" - loại cổ phần đặc biệt mang lại quyền quyết định quan trọng cho Danantara, ông Sjahrir đã không bất kỳ bình luận nào.

Tham khảo Financial Times, Reuters