IMF: Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung mang đến cơ hội không thể bỏ qua cho Việt Nam và ASEAN

Trong bối cảnh chính trị và kinh tế toàn cầu biến động mạnh, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung mang đến cơ hội không thể bỏ qua cho Việt Nam và các nước ASEAN. Theo báo cáo “Triển vọng Kinh tế Khu vực Châu Á và Thái Bình Dương” của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tháng 11/2024, sự phân mảnh kinh tế địa chính trị đang thúc đẩy các nước tìm kiếm đối tác mới, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và sản phẩm xanh. ASEAN, với lợi thế vị trí địa lý và chính sách mở cửa, đang nổi lên như một trung tâm thu hút chuỗi cung ứng mới. Trong đó, Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng GDP ấn tượng và môi trường đầu tư được cải thiện, đang có vị thế thuận lợi để đón đầu dòng vốn dịch chuyển này​.

Việt Nam tăng trưởng vượt trội trong ASEAN

Theo IMF, tăng trưởng của các nước ASEAN được dự báo đạt 4,6% vào năm 2024 và tăng nhẹ lên 4,7% vào năm 2025. Con số này cao hơn mức trung bình của nhiều khu vực khác trên thế giới và được thúc đẩy bởi nhu cầu nội địa mạnh mẽ và gia tăng xuất khẩu, đặc biệt trong các ngành công nghiệp công nghệ. Việt Nam, với nền kinh tế mở và lực lượng lao động trẻ, đang trở thành điểm đến ưu tiên trong dòng dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang​.

Đóng góp của xuất khẩu và cú sốc chính sách tiền tệ đến Tăng trưởng GDP (Phần trăm, sai lệch so với xu hướng) - Nguồn: Dữ liệu phân tích của các chuyên gia kinh tế khu vực ASEAN.

Đặc biệt, dữ liệu từ IMF cho thấy trong giai đoạn 2022-2023, Việt Nam đã ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng đối với các sản phẩm chịu thuế của Mỹ nhờ tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTAs) và chính sách kinh tế vĩ mô ổn định. Việc Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc đã khuyến khích các doanh nghiệp chuyển dịch chuỗi cung ứng sang Việt Nam nhằm giảm thiểu rủi ro và chi phí sản xuất​.

Xuất Khẩu của ASEAN sang Trung Quốc và Mỹ (Tỷ lệ phần trăm tổng nhập khẩu) - Nguồn: IMF Direction of Trade Statistics; ADB MRIO; và tính toán của các chuyên gia IMF.

Sự tăng trưởng trong đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)

Theo IMF, dòng vốn FDI từ Mỹ và các quốc gia phương Tây vào ASEAN đã gia tăng đáng kể, đặc biệt trong các ngành sản xuất và công nghệ cao. Việt Nam được hưởng lợi lớn từ xu hướng này khi các công ty đa quốc gia tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Dữ liệu cho thấy, trong nửa đầu năm 2024, FDI từ Mỹ và Trung Quốc vào ASEAN, đặc biệt tại Indonesia, Philippines, và Việt Nam, đã tăng mạnh. Điều này thể hiện nhu cầu dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang ASEAN nhằm tận dụng ưu đãi thuế và chi phí nhân công thấp​.

Dù có nhiều cơ hội, IMF cũng cảnh báo về một số rủi ro đối với khu vực ASEAN. Các bất ổn về địa chính trị có thể dẫn đến các biện pháp trả đũa thương mại leo thang, đặc biệt khi các quốc gia đang cạnh tranh khốc liệt về công nghệ cao và năng lượng xanh. Ngoài ra, biến động tỷ giá hối đoái, đặc biệt là sự biến động của đồng USD, cũng có thể ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư vào khu vực​.

IMF nhấn mạnh rằng, dù ASEAN có thể hưởng lợi ngắn hạn từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng, nhưng sự dịch chuyển này không hoàn toàn mang lại hiệu quả kinh tế tối ưu do gia tăng chi phí và độ phức tạp của chuỗi cung ứng. Trong dài hạn, các quốc gia ASEAN cần phát triển các chính sách kinh tế ổn định và linh hoạt để duy trì sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư​.

IMF cho rằng, để khai thác hiệu quả các cơ hội từ sự chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, ASEAN cần chú trọng vào việc nâng cao giá trị gia tăng trong các sản phẩm xuất khẩu, đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ và công nghệ. Các quốc gia ASEAN cần đầu tư vào giáo dục và đào tạo nhân lực để thích ứng với nhu cầu mới của thị trường lao động toàn cầu. Việt Nam, với nhân công trẻ và ngày càng được đào tạo tốt, có thể tập trung phát triển các ngành dịch vụ xuất khẩu như công nghệ thông tin, dịch vụ tài chính và logistic, giúp tăng cường giá trị xuất khẩu và đóng góp vào tăng trưởng bền vững của nền kinh tế​.

Tầm quan trọng của các chính sách kinh tế vĩ mô

IMF nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh biến động của thị trường tài chính quốc tế, chính sách kinh tế vĩ mô linh hoạt sẽ giúp ASEAN và Việt Nam duy trì sự ổn định kinh tế. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cần tiếp tục điều chỉnh chính sách tiền tệ linh hoạt, đồng thời giám sát biến động trên thị trường ngoại hối và dòng vốn đầu tư. Chính sách tài khóa cũng cần điều chỉnh để duy trì nợ công trong tầm kiểm soát, hỗ trợ các chương trình phát triển hạ tầng và giáo dục nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững​.

IMF khuyến nghị Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế và nâng cao năng lực cạnh tranh để tận dụng các cơ hội từ sự phân mảnh địa chính trị và thương mại toàn cầu. Chính phủ Việt Nam cần có chiến lược thu hút đầu tư dài hạn, đặc biệt là từ các lĩnh vực công nghệ cao và năng lượng tái tạo để đáp ứng nhu cầu quốc tế​.

Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung mang đến cả cơ hội và thách thức cho Việt Nam và ASEAN. Với nền tảng kinh tế vững chắc và chính sách kinh tế linh hoạt, Việt Nam và ASEAN đang đứng trước cơ hội “vàng” để thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả, cần chuẩn bị kỹ lưỡng từ chính sách đến hạ tầng và đảm bảo ổn định tài chính trong bối cảnh toàn cầu biến động​.

>> Kinh tế Việt Nam quý IV/2024: Động lực từ 10 tỷ USD vốn đầu tư công