"Kẻ" thách thức thế thống trị của đồng USD

Theo báo cáo mới cập nhật tại Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), mặc dù sự hiện diện của đồng tiền này trong thương mại toàn cầu, nợ quốc tế và vay phi ngân hàng vẫn vượt xa tỷ trọng thương mại, phát hành trái phiếu, vay và cho vay quốc tế của Hoa Kỳ, các ngân hàng trung ương hiện không còn nắm giữ đồng bạc xanh trong dự trữ nhiều như đã từng.

Tỷ lệ dự trữ ngoại hối toàn cầu của đồng đô la đã giảm xuống dưới 59% trong quý cuối cùng của năm 2022, kéo dài thời kỳ suy giảm trong hai thập kỷ, theo thống kê Cơ cấu tiền tệ trong Dự trữ ngoại hối chính thức của IMF.

Kể từ khi thỏa thuận Bretton Woods năm 1947 giúp hình thành IMF, Ngân hàng Thế giới và chế độ bản vị vàng sau chiến tranh, đồng đô la Mỹ đã trở nên thống trị. Trong hệ thống thanh toán chính của kinh doanh quốc tế, SWIFT, đồng đô la chiếm 45% tổng số giao dịch kể từ thời điểm tháng 1 năm 2023.

Nhưng ngay cả tỷ lệ này cũng là số báo cáo thấp vì đồng euro chiếm 33%, hầu hết trong số đó là chuyển khoản trong khu vực đồng euro.

Sự thống trị thực sự của đồng USD là gần 75%. Đồng Nhân dân tệ, thường được coi là thách thức chính trong tương lai đối với đồng USD, chỉ chiếm hơn 1% trong tổng số.

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế, vào năm 2020, tổng số tín dụng USD cho các tổ chức phi ngân hàng bên ngoài Hoa Kỳ lên tới 12 nghìn tỷ USD.

Tổng tín dụng bằng ngoại tệ là khoảng 17 nghìn tỷ USD, nghĩa là hơn 70% nợ nước ngoài trong hệ thống toàn cầu là bằng USD. Đồng tiền lớn tiếp theo, đồng euro, chỉ chiếm 24%. Thương mại hàng hóa trên toàn thế giới cũng bị chi phối bởi đồng USD.

Sức mạnh của USD

Hàng hóa được giao dịch độc quyền trên các sàn giao dịch lớn bằng USD và trong khi các hợp đồng có thể được ký kết bằng tiền tệ thứ ba, chúng yêu cầu tỷ giá chéo với đồng đô la để thực hiện hợp đồng.

Theo VDSC, có vẻ như không có lối thoát khỏi đồng USD. Không còn nghi ngờ gì nữa, nếu chúng ta hỏi trong hai lựa chọn thay thế, vàng hay đồng USD, cái nào đóng vai trò là tiền, thì sẽ chỉ có một câu trả lời đúng: đồng USD.

Điều đó sẽ không xảy ra chỉ hơn 100 năm trước hoặc 5000 năm trước khi tiền kim loại trở thành phương tiện trao đổi chính trên hầu khắp thế giới.

Nhưng chúng ta đang sống trong thời đại tiền định danh, tức là trong một thế giới mà tiền - giấy và tiền điện tử - được tạo ra theo lệnh của chính phủ. Đồng đô la Mỹ là một hoàng đế thực sự.

Vị thế không thể thay thế...

Đồng tiền được coi là một sự thay thế tiềm năng cho đồng USD trong những năm gần đây là Nhân dân tệ. Sự trỗi dậy của Trung Quốc đương nhiên đã khiến các nhà phân tích và kinh tế nói về đồng Nhân dân tệ (hay đồng yuan) như một đồng tiền dự trữ tiềm năng.

Bỏ qua thực tế là đồng tiền của Trung Quốc không thể chuyển đổi hoàn toàn và việc kiểm soát lượng tiền được áp dụng ở đại lục (như họ đã làm ở Hoa Kỳ trong phần lớn thời kỳ đồng USD thống trị), liệu Nhân dân tệ có mang đến cho người dân trên thế giới triển vọng về một lựa chọn tiền tệ do chính phủ điều hành tốt hơn so với các đối thủ quốc tế có thể chuyển đổi hoàn toàn trong bối cảnh ngày nay?

Đối với vai trò là một phương tiện trao đổi, lưu trữ giá trị và đơn vị tính toán thay thế, đồng Nhân dân tệ không đáp ứng.

Hơn nữa, từ góc độ đồng tiền dự trữ, không chỉ bản chất không thể chuyển đổi của nó là một nhược điểm mà thực tế là không có đủ lượng Nhân dân tệ lưu hành bên ngoài Trung Quốc.

Các thỏa thuận thanh toán bằng đồng Nhân dân tệ song phương có thể thay đổi bức tranh đó nhưng phải mất nhiều năm, nếu không muốn nói là nhiều thập kỷ.

Nói tóm lại, để đạt được trạng thái đồng tiền dự trữ, ngay cả khi phương tiện được quản lý tốt, quốc gia phát hành phải sẵn sàng cung ứng một cách tự do đồng tiền của mình ra thị trường quốc tế.

Các nước thứ ba sau đó được khuyến khích giao dịch bằng đồng tiền đó, vay bằng đồng tiền đó và có khả năng định giá hàng hóa của họ bằng đồng tiền đó. Bước đầu tiên trên con đường này là Trung Quốc sẽ chịu thâm hụt cán cân thanh toán và do đó cung cấp cho thị trường một con số thay thế.

Hoa Kỳ là nhà cung cấp đô la lâu năm cho phần còn lại của thế giới thông qua thâm hụt tài khoản vãng lai. Trong 30 năm qua, Trung Quốc liên tục có thặng dư tài khoản vãng lai, kết quả là xây dựng dự trữ tiền tệ của các quốc gia khác.

Nói tóm lại, nó khiến thị trường không có khả năng đánh giá giá trị tổng thể của đồng Nhân dân tệ trong bối cảnh nằm ngoài vòng ra quyết định của Trung Nam Hải và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc.

Đó hầu như không phải là nền tảng cho niềm tin vào một loại tiền dự trữ mới. Nhưng ngoài những trở ngại kỹ thuật này, Bắc Kinh chưa bao giờ bày tỏ bất kỳ sự quan tâm nào hoặc báo hiệu bất kỳ ý định nào cho phép Nhân dân tệ trở thành một loại tiền tệ có thể chuyển đổi hoàn toàn và được giao dịch quốc tế.

Ngay cả các khoản vay trong dự án Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc cũng được tham chiếu chủ yếu bằng đô la Mỹ. Nói tóm lại, những người duy nhất nói về Nhân dân tệ như một sự thay thế cho đồng đô la là người nước ngoài. Bản thân Bắc Kinh, vì lý do chính đáng, không quan tâm.

Đồng tiền của Trung Quốc đã bị định giá thấp trong nhiều năm với sự can thiệp liên tục của chính phủ Trung Quốc trong việc thiết lập tỷ giá hối đoái mục tiêu.

Định giá thấp đồng tiền của họ khiến hàng xuất khẩu của Trung Quốc trở nên cạnh tranh hơn, thu hút đầu tư nước ngoài và khiến hàng nhập khẩu kém cạnh tranh hơn.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc đã nới lỏng sự kiểm soát của chính phủ để cho phép đồng tiền tăng giá vừa phải, do đó đạt đến mức chủ yếu do thị trường xác định, theo đánh giá của Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính Mỹ đang theo dõi chặt chẽ chính sách tiền tệ của Trung Quốc khi nhận thấy đồng Nhân dân tệ vẫn mạnh hơn đồng USD.

Chỉ số đô la Mỹ tăng mạnh trong 10 năm qua về cơ bản là do đồng Euro không tăng giá nhiều - đồng Euro chiếm gần 55% chỉ số đô la Mỹ.

Sự thống trị của đồng USD có thể kéo dài trong bao lâu?

Theo nhóm phân tích VDSC, sự thống trị của đồng USD có thể kết thúc trong vòng 15-20 năm nữa

Nguyên nhân là do Mỹ và các đồng minh đã tung ra các biện pháp trừng phạt do cuộc chiến Nga-Ukraine, hạn chế Nga tiếp cận hệ thống tài chính toàn cầu do đồng USD thống trị. Việc “vũ khí hóa đồng đô la” này có thể kích thích sự tăng tốc của các giải pháp thay thế.

Việc phong tỏa hoặc đóng băng dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương Nga chắc chắn là một diễn biến lịch sử. Tính ưu việt của các biện pháp trừng phạt tài chính đối với Nga của phương Tây có thể đẩy nhanh những thay đổi trong hệ thống tài chính quốc tế để cạnh tranh với đồng đô la Mỹ.

Đặc biệt, đã có một xu hướng dài hạn hướng tới việc đa dạng hóa tiền tệ trong các giao dịch tài chính và thương mại toàn cầu, nhưng chúng tôi không nhận thấy đồng USD sẽ sớm mất đi sự thống trị của mình.