Láng giềng Việt Nam mỗi năm chôn hàng triệu tấn sắt đường ray thường và cao tốc, vì sao không bán phế liệu?
Mỗi năm, hệ thống đường sắt rộng lớn của Trung Quốc thường “thải” ra hàng triệu tấn đường ray phế liệu, vậy tại sao họ lại chôn chúng thay vì bán phế liệu?
Trung Quốc thay thế hàng triệu tấn đường ray mỗi năm
Đường sắt thông thường và đường sắt cao tốc (HSR) đã trở thành phương tiện phổ biến để người dân Trung Quốc di chuyển đến hầu hết các khu vực của đất nước tỷ dân này.
Để đáp ứng nhu cầu này, Trung Quốc đã xây dựng một lượng lớn tuyến đường sắt, sử dụng lượng lớn đường ray.
Tuy nhiên, đường ray cũng có tuổi thọ và sau một khoảng thời gian sử dụng, chúng sẽ trở nên hao mòn, đòi hỏi việc thay thế hàng triệu tấn đường ray mỗi năm.
Để hiểu về sự khác biệt giữa đường ray của đường sắt thông thường và đường sắt cao tốc, ta cần nhìn kỹ hơn. Bạn sẽ nhận thấy rằng bên cạnh đường ray của đường sắt thông thường thường có một lớp đá, trong khi đường ray của HSR không có. Vì sao lại như vậy?
Tàu cao tốc có thể đạt được tốc độ trên 300 km/h, trong khi tàu hỏa thông thường chỉ có tốc độ tối đa khoảng 100-160 km/h. Điều này tạo ra sự khác biệt lớn về cấu trúc và vật liệu giữa đường ray HSR và đường ray thông thường để đáp ứng yêu cầu về tốc độ.
Đường ray thông thường thường được trải lớp đá ba lát (ballast) giúp phân tán áp lực, giảm chấn động và tiếng ồn, đồng thời kéo dài tuổi thọ sử dụng của đường ray.
Tuy nhiên, đường ray trải đá ba lát không đáp ứng được yêu cầu cao về độ phẳng, chỉ phù hợp khi di chuyển ở tốc độ thấp. Ngược lại, đường sắt cao tốc đặt ra yêu cầu rất cao về độ phẳng của đường. Do đó, nó sử dụng đường ray không dằn đá ba lát và thường được cấu kết bằng bê tông hoặc nhựa đường.
Để đảm bảo độ phẳng của đường ray HSR, nó cần được kiểm soát trong khoảng 1mm, vì nếu không, tàu cao tốc sẽ trải qua rung lắc mạnh khi di chuyển ở tốc độ cao, gây hỏng hóc đường ray.
So với đường sắt thông thường, chi phí xây dựng và bảo trì đường ray HSR cao hơn do các tuyến đường sắt tốc độ cao sử dụng đường ray không dằn, đòi hỏi một lượng lớn bê tông và nhựa đường chất lượng cao.
Lắp đặt đường ray cho HSR cũng đòi hỏi tiêu chuẩn cao, điều này dẫn đến chi phí lớn về nhân công và vật tư.
Mặc dù tuổi thọ sử dụng của đường ray không dằn có thể lên đến 60 năm, nhưng để đảm bảo an toàn, độ hao mòn cần được kiểm tra định kỳ và thay thế kịp thời khi vượt quá một tiêu chuẩn nhất định.
Các yếu tố ảnh hưởng đến tuổi thọ của đường ray
Tuổi thọ sử dụng của đường ray phụ thuộc chủ yếu vào vật liệu chúng được làm.
Khi lựa chọn loại đường ray, có ba yếu tố quan trọng cần xem xét. Thứ nhất, chúng phải đủ cứng để chịu trọng lượng của tàu, thứ hai, phải đủ dẻo để tránh việc bị đứt gãy khi tàu chạy, và thứ ba, phải có khả năng chống mài mòn để duy trì hiệu suất trong thời gian dài.
Do đó, Trung Quốc thường sử dụng thép mangan để sản xuất đường ray vì loại vật liệu này có độ cứng và độ dẻo cao, cùng với khả năng tạo màng oxit trên bề mặt để bảo vệ cấu trúc bên trong.
Tuy nhiên, tuổi thọ của đường ray từ cùng vật liệu cũng biến đổi đáng kể tùy thuộc vào vị trí lắp đặt - liên quan chủ yếu đến tần suất hoạt động và tải trọng của tàu trong khu vực đó.
Trong các tuyến vận chuyển hàng nặng, đường ray phải chịu áp lực lớn và thường cần phải được thay thế hàng năm. Trong khi đó, trên các tuyến vận tải hành khách nhẹ hơn, đường ray có thể sử dụng trong khoảng 7 đến 8 năm.
Trong quá trình sử dụng, nhân viên đường sắt thường xuyên kiểm tra đường ray. Nếu phát hiện mòn nghiêm trọng hoặc hư hỏng bên trong, đường ray sẽ được thay thế ngay lập tức để đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành.
Vậy những đường ray bị thay thế thường được chuyển đến đâu?
Lý do Trung Quốc chôn đường ray cũ thay vì tái chế hay bán phế liệu
Đối với những đoạn đường ray bị thay thế, cách xử lý của ngành đường sắt Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của chúng. Trong trường hợp đoạn đường ray có mức mòn nhẹ, đầu tiên, chúng sẽ được lưu trữ tại các ga, bãi bảo dưỡng như một biện pháp dự phòng.
Tuy nếu mức mòn nghiêm trọng, đoạn đường ray cần phải được loại bỏ. Nếu điều kiện vận chuyển cho phép, chúng sẽ được đặt lên xe tải và chuyển đến nhà máy thép.
Thép được sử dụng để sản xuất đường ray có chất lượng cao, có thể tái chế và sử dụng lại trong sản xuất, giúp tiết kiệm năng lượng so với việc sản xuất từ nguyên liệu mới và đồng thời góp phần bảo vệ môi trường.
Tuy nhiên, không phải tất cả đường ray ở Trung Quốc đều được tái chế, đặc biệt là đối với đường ray HSR. Lý do là mạng lưới HSR ở Trung Quốc mở rộng trên diện rộng khắp cả nước, bao gồm cả các vùng núi sâu, hoang mạc và rừng già - những nơi giao thông rất khó khăn. Việc vận chuyển những đoạn đường ray dài và nặng trở nên vô cùng khó khăn.
Vậy tại sao không bán phế liệu?
Mặc dù đường ray cũ hỏng không tự nhiên trở thành "vô chủ," nhưng chúng vẫn là một phần của tài sản quốc gia và không ai được phép mua bán chúng mà không có sự cho phép, nếu không sẽ phải đối mặt với hình phạt của pháp luật.
Ngoài ra, quy định của đường sắt Trung Quốc cũng rõ ràng rằng phế liệu không được chất đống xung quanh đường ray. Thay vào đó, việc chôn đường ray cũ hỏng tại chỗ được coi là phương án tiết kiệm chi phí hơn thay vì mất thời gian và chi phí vận chuyển.
