Dự kiến sau khi hoàn thành, siêu đập thủy điệp này sẽ có quy mô lớn nhất thế giới và được coi là một dự án kỹ thuật lớn của quốc gia này.
Trung Quốc hiện đang đứng đầu về thủy điện trên thế giới với số lượng đập đang được hoạt động nhiều hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại. Hiện nay, nước này đang xây dựng siêu đập đầu tiên trên thế giới, gần biên giới với Ấn Độ.
Được biết, đập Yarlung Tsangpo được xây dựng theo kỳ vọng của Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hoá thạch và có thể sẽ vượt xa đập Tam Hiệp. Dự kiến sau khi hoàn thành, siêu đập thủy điệp này sẽ có quy mô lớn nhất thế giới và được coi là một dự án kỹ thuật lớn của quốc gia này.
Siêu đập Trung Quốc lớn gấp 3 đập Tam Hiệp
Địa điểm được chọn để thực hiện dự án nằm trên sông Yarlung Tsangpo, một trong những con sông lớn và cao nhất thế giới. Bắt nguồn từ dòng sông băng ở vùng Hồ Manasarovar thuộc Cao nguyên Tây Tạng, Yarlung Tsangpo chảy từ độ cao trên 5km, với đường đi ngoằn ngoèo từ Tây sang Đông xuyên qua dãy núi Himalaya.
 |
| Sông Yarlung Tsangpo |
Con sông này chạy dọc theo một “khe nứt” khổng lồ được tạo ra do tác động của các mảng kiến tạo Á-Âu, sau đó cắt qua Cao nguyên Tây Tạng cho đến khi gặp điểm giao nhau của dãy Himalaya, Nyenchen Tanglha và dãy núi Hengduan.
Từ điểm này, Yarlung Tsangpo tiếp tục chảy giữa các đỉnh Gyala Peri và Namcha Barwa tạo ra hẻm núi sâu nhất thế giới, sau đó đi qua Arunchal Pradesh (Ấn Độ). Sông tiếp tục chảy về phía Tây Nam qua Thung lũng Assam ở phía Nam rồi qua Bangladesh, tại đây nó được gọi là Jamuna và giao thoa với sông Hằng để trở thành sông Meghna, trước khi đổ vào vịnh Bengal.
Điểm Yarlung Tsangpo Grand Canyon trên dòng sông này có độ dốc khoảng 2.700m, tạo thành một hẻm núi khổng lồ có độ sâu gấp đôi Grand Canyon ở Mỹ. Vào cuối những năm 1990, hẻm núi này được công nhận là sâu nhất thế giới.
Trong 400km từ đỉnh hẻm núi, dòng sông uốn lượn quanh núi Namcha Barwa và chảy ở độ cao 2.000m tạo thành nhiều thác nước. Theo đó, Yarlung Tsangpo tạo ra tiềm năng thủy điện lớn bậc nhất trên Trái đất.
Các chuyên gia về thuỷ điện cho biết một đường hầm cắt thành vòng lặp tự nhiên của sông có thể tạo ra 2.000 m3/s, với độ cao 2.800m, đủ để cung cấp năng lượng cho một nhà máy thuỷ điện 60 gigawat và cung cấp 300 tỷ kWh điện mỗi năm. Đây sẽ là dự án thuỷ điện lớn nhất lịch sử nhân loại, gấp khoảng 3 lần Đập Tam Hiệp.
Thời báo Hoàn cầu (Trung Quốc) dẫn lời ông Yan Zhiyong, Chủ tịch Tập đoàn Xây dựng Điện Trung Quốc Power China cho biết trong một hội nghị kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Hiệp hội Kỹ thuật Thủy điện Trung Quốc: "Chưa từng có dự án nào giống như vậy trong lịch sử... đó sẽ là cơ hội cho ngành thủy điện Trung Quốc".
 |
Cũng theo ông Yan, siêu dự án sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu của Trung Quốc là đạt mức phát thải carbon cao nhất trước năm 2030 và trung hòa carbon vào năm 2060. Thời báo Hoàn cầu cho biết, đập Yarlung Tsangpo sẽ được xây dựng ở quận Medog, nơi có dân số khoảng 14.000 người.
"Bom nước" khiến láng giềng lo sợ
Do vị trí và quy mô dự kiến của dự án, trên lý thuyết, các đập mà Trung Quốc sắp xây dựng có thể tạo ra năng lượng cao hơn so với đập Tam Hiệp. Trong khi việc xây dựng đập Tam Hiệp đòi hỏi khoảng 1,4 triệu người phải di dời, thì khu vực xung quanh Yarlung Tsangpo lại có dân cư tương đối thưa thớt, nên chi phí nhân lực sẽ thấp hơn đáng kể.
 |
Tuy nhiên, bên cạnh những nguồn lợi mà siêu đập thủy điện Yarlung Tsangpo mang lại, nó cũng được xem là một trong những dự án rủi ro nhất thế giới vì được xây dựng trong khu vực hoạt động địa chấn. Điều này có thể khiến siêu đập thủy điện này trở thành “quả bom nước” tiềm ẩn đối với cộng đồng dân cư ở hạ lưu Ấn Độ và Bangladesh, tờ Nikkei Asia nhận định.
Phía Đông Nam của cao nguyên Tây Tạng là nơi dễ xảy ra động đất do nó nằm trên đường đứt gãy địa chất, nơi các mảng kiến tạo Ấn Độ và Á – Âu va vào nhau. Vào năm 2008, trận động đất ở Tứ Xuyên, dọc theo vành đai phía Đông của cao nguyên Tây Tạng đã giết chết 87.000 người. Trận động đất này cũng dấy lên những lo ngại về hiện tượng địa chấn do hồ chứa nước (RTS) gây ra.
Một số nhà khoa học Trung Quốc và Mỹ đã tìm ra được mối liên hệ giữa trận động đất và đập Zipingpu của Tứ Xuyên. Họ cho rằng trọng lượng của hàng trăm triệu m3 nước ở trong hồ chứa của đập có thể đã gây ra RST nghiêm trọng.
Ngay cả khi không có động đất, RTS có thể là mối đe dọa về nguy cơ lũ lụt ở hạ lưu. Chỉ 2 năm trước, khoảng 400 triệu người Trung Quốc đã đối mặt với nguy hiểm sau khi trận lũ lụt lịch sử khiến mực nước dâng cao, đẩy đập Tam Hiệp vào nguy cơ vỡ đập.
Tiến sĩ Vương Duy Lạc, chuyên gia nghiên cứu về đập Tam Hiệp nổi tiếng cho hay sức tàn phá của lũ lụt do vỡ đập mạnh gấp hàng chục lần lũ lụt tự nhiên. “Nó giống như một cơn sóng thần, có thể cuốn phăng nhà cửa ở những nơi nó đi qua và nhấn chìm chúng trong biển nước. Nếu đập vỡ, tất cả khu vực hạ nguồn sẽ bị nước lũ “nuốt chửng” hoàn toàn”, ông nói.
Đi cùng với nguy cơ tiềm ẩn sẽ là gánh nặng về môi trường. Dự án siêu đập thủy điện hiện tượng địa chấn do hồ chứa (RTS) có thể tàn phá môi trường khủng khiếp, ảnh hưởng trực tiếp đến Bangladesh ở cuối dòng sông. Những tác động tiêu cực đến môi trường cũng có thể sẽ ảnh hưởng khắp Tây Tạng, một trong những khu vực đa dạng sinh học nhất thế giới.
Hiện tại, kế hoạch này dự tính sẽ xây dựng 11 trạm thuỷ điện trên sông. Ba trong số đó sẽ nằm dọc theo đoạn từ Sangri đến Gyaca và 9 trạm còn lại trong hẻm núi đến Great Bend. Năm 2010, hoạt động xây dựng đã được khởi công ở 1 trong 3 con đập trên đoạn Sangri-Gyaca.
Không chỉ Trung Quốc, Ấn Độ cũng đang đề xuất xây dựng một số nhà máy dọc theo Yarlung Tsangpo và các nhánh của con sông này. Quốc gia này dự tính sẽ xây dựng tới 160 con đập lớn dọc theo sông và có thể sản xuất khoảng 57 gigawatt điện ở vùng Đông Bắc Ấn Độ.
