Một quốc gia gây sốc khi tăng lãi suất lên 46% giữa khủng hoảng

Thổ Nhĩ Kỳ gây sốc với cú tăng lãi suất lên 46%

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu chao đảo bởi lạm phát, chiến tranh thương mại và bất ổn chính trị, một loạt ngân hàng trung ương đang điều chỉnh chiến lược lãi suất – theo cả hai hướng tăng và giảm – để ứng phó với rủi ro ngày càng lớn. Tâm điểm vẫn là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), nơi đang đối mặt với áp lực điều hành ngày một phức tạp và rủi ro chính trị gia tăng.

Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ ngày 18/4 đã bất ngờ tăng lãi suất điều hành thêm 350 điểm cơ bản, đưa mức lãi suất lên tới 46% – đánh dấu một bước ngoặt sau chu kỳ nới lỏng bắt đầu từ tháng 12/2024. Động thái này diễn ra sau khi đồng lira chịu áp lực giảm mạnh do vụ bắt giữ thị trưởng Istanbul và bất ổn chính trị leo thang.

Mục tiêu chính là kiểm soát lạm phát – vốn vẫn ở mức cao trên 38% – và xoa dịu thị trường sau khi ngân hàng trung ương phải bán ra hơn 50 tỷ USD dự trữ ngoại hối để hỗ trợ đồng nội tệ. Lãi suất vay qua đêm cũng được nâng lên 49%, trong khi lãi suất cho vay ngắn hạn điều chỉnh lên 44,5%.

Dù đồng lira phục hồi nhẹ sau quyết định này, giới chuyên gia vẫn cảnh báo thị trường sẽ còn bất ổn nếu các yếu tố chính trị không được giải quyết triệt để. Các nhà phân tích cũng dự báo khả năng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phải tiếp tục duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt trong thời gian tới, trước khi có thể quay lại chu kỳ cắt giảm lãi suất.

Logo của Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ (TCMB). (Ảnh: Reuters)

>> 8.800 tỷ USD trái phiếu Mỹ trong tay nước ngoài: Nhật Bản hay Trung Quốc mới là chủ nợ lớn nhất của Mỹ?

Cũng trong tuần qua, Ngân hàng Trung ương Canada (BoC) bất ngờ giữ nguyên lãi suất ở mức 2,75% sau 7 lần giảm liên tiếp kể từ tháng 6/2024. Thống đốc Tiff Macklem cho biết, BoC sẽ theo sát các dữ liệu kinh tế mới, đặc biệt là tác động từ các đòn thuế quan mà Mỹ áp lên hàng hóa Canada và toàn cầu.

Dù giữ quan điểm trung lập, BoC để ngỏ khả năng sẽ hành động "quyết liệt" nếu nền kinh tế suy yếu sâu hơn. Kịch bản xấu mà BoC đưa ra là Canada có thể bước vào suy thoái kéo dài một năm nếu chiến tranh thương mại toàn cầu tiếp diễn, khiến lạm phát tăng trở lại mức 3,5% vào giữa năm 2026.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ngân hàng Trung ương Đan Mạch đã đồng loạt giảm lãi suất thêm 25 điểm cơ bản trong ngày 18/4 – lần cắt giảm thứ 7 trong vòng một năm. Đây là tín hiệu rõ ràng cho thấy khu vực đồng euro đang ưu tiên hỗ trợ tăng trưởng trong bối cảnh đối mặt với sức ép từ thuế quan của Mỹ và nhu cầu nội địa yếu kém.

Fed giữa áp lực chính trị và cải cách nội bộ

Với Fed – ngân hàng trung ương quyền lực nhất thế giới – trọng tâm hiện không chỉ là việc duy trì lãi suất ở mức 4,25–4,50% để kiểm soát lạm phát, mà còn là đối mặt với các rủi ro chính trị ngày một rõ nét.

Tổng thống Donald Trump gần đây công khai chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell và gợi ý về khả năng thay thế ông trước khi nhiệm kỳ kết thúc vào năm 2026. Ưu tiên hàng đầu hiện nay của Trump là kiểm soát lạm phát trong bối cảnh các đòn thuế quan leo thang và các đợt bán tháo trái phiếu diễn ra trên thị trường Mỹ.

Ứng viên sáng giá cho vị trí lãnh đạo Fed nếu có thay đổi là ông Kevin Warsh – cựu Thống đốc Fed, người từng giữ vai trò cố vấn chính sách kinh tế cho Nhà Trắng và có quan điểm cứng rắn với chính sách nới lỏng tiền tệ.

Cùng lúc, Fed cũng đang đề xuất thay đổi quy trình kiểm tra sức khỏe tài chính của các ngân hàng lớn nhằm tăng tính minh bạch và giảm biến động trong tính toán yêu cầu vốn. Tuy nhiên, kế hoạch này vấp phải sự phản đối từ một số cựu quan chức Fed, lo ngại các ngân hàng có thể lợi dụng để giảm thiểu quy định khắt khe.

Thị trường tài chính toàn cầu đang bước vào giai đoạn tái định hình chính sách tiền tệ – không còn là những chu kỳ tăng/giảm lãi suất đơn thuần mà gắn liền với những toan tính địa chính trị, cạnh tranh kinh tế và sự chuyển dịch lòng tin của nhà đầu tư toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, các quốc gia như Việt Nam – vốn có độ mở kinh tế lớn và phụ thuộc vào dòng vốn quốc tế – sẽ cần đặc biệt theo dõi chặt chẽ những diễn biến tại các ngân hàng trung ương lớn như Fed, BoC hay ECB để có thể chủ động điều chỉnh chính sách phù hợp, vừa kiểm soát rủi ro vừa nắm bắt cơ hội.

Tham khảo Reuters, CNN

>> Chính phủ chỉ đạo khẩn cấp đến Ngân hàng Nhà nước trong bối cảnh giá vàng tăng ‘như vũ bão’