Mức sinh thấp kỷ lục, Bộ Y tế khuyến khích ‘gia đình sinh đủ 2 con’
Năm 2023, mức sinh thay thế tại Việt Nam chỉ đạt 1,96 con/phụ nữ - mức thấp nhất trong lịch sử và có nguy cơ tiếp tục giảm trong tương lai.
Theo VOV, thông tin được Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn chia sẻ tại lễ phát động Tháng Hành động Quốc gia về Dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 26/12, do Bộ Y tế phối hợp cùng UBND TP Hà Nội tổ chức sáng ngày 10/12/2024.
Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh rằng công tác dân số tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn đáng lo ngại, đặc biệt là việc duy trì mức sinh thay thế trên toàn quốc vẫn chưa đạt được sự bền vững.
Ông cho biết, năm 2023, mức sinh trung bình tại Việt Nam chỉ đạt 1,96 con/phụ nữ - con số thấp nhất từ trước đến nay và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong tương lai. Ngoài ra, mặc dù tỉ số giới tính khi sinh đã được kiểm soát phần nào, nhưng vẫn còn cao với 112 bé trai/100 bé gái trong năm nay.
Thứ trưởng cũng lưu ý về các vấn đề khác cần quan tâm, bao gồm tốc độ già hóa dân số nhanh, tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, cũng như nhu cầu cải thiện tầm vóc, thể lực và chất lượng cuộc sống. Nếu không có các biện pháp kịp thời, Việt Nam có thể sớm bước qua giai đoạn “dân số vàng” để đối mặt với hàng loạt hệ lụy do già hóa dân số mang lại.
Ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn “dân số vàng” - khi mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, ông cảnh báo, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và tốc độ già hóa hiện nay nhanh hơn nhiều quốc gia khác.
Theo dự báo, Việt Nam sẽ chính thức trở thành quốc gia có dân số già vào năm 2036 và bước vào giai đoạn “xã hội siêu già” vào năm 2049. Điều đáng lo ngại hơn là mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) chỉ đạt 1,96 vào năm 2023. Ông Jackson nhấn mạnh rằng sự chuyển đổi từ một xã hội trẻ sang xã hội già sẽ mang lại nhiều tác động sâu rộng, đồng thời kêu gọi Việt Nam cần chuẩn bị ngay từ bây giờ để thích ứng với những thay đổi lớn về cơ cấu dân số trong tương lai.
Thực trạng mức sinh thấp tại 21 tỉnh, thành phố
Theo báo Chính phủ, năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp với các vùng, đối tượng đến năm 2030". Chương trình này đặt mục tiêu xây dựng và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ, khuyến khích nhằm điều chỉnh mức sinh ở các khu vực có tỉ suất sinh thấp, góp phần cân bằng dân số và đảm bảo sự phát triển bền vững trong dài hạn.
Theo thống kê, có 21 tỉnh, thành phố thuộc nhóm có mức sinh thấp, bao gồm: TP. HCM, Đồng Tháp, Hậu Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Khánh Hòa, Long An, Bạc Liêu, Tây Ninh, Sóc Trăng, Cà Mau, Đồng Nai, Bình Thuận, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, An Giang, Bến Tre, Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Kiên Giang.
Mặc dù chương trình đã được triển khai gần 5 năm, nhưng kết quả đạt được vẫn chưa như kỳ vọng. Đến nay, chỉ một số tỉnh như Hậu Giang, Tiền Giang, Bến Tre và Bạc Liêu đã ban hành các nghị quyết hoặc chính sách khuyến khích mức sinh. Trong khi đó, phần lớn các tỉnh, thành còn lại vẫn chưa xây dựng được chính sách hỗ trợ cụ thể.
Tại một số địa phương, các biện pháp hỗ trợ đã được triển khai, chẳng hạn như hỗ trợ tài chính trung bình 1 triệu đồng cho các cặp vợ chồng sinh đủ hai con trước 35 tuổi. Riêng Hậu Giang còn hỗ trợ thêm chi phí khám sàng lọc trước sinh và sơ sinh tại các cơ sở y tế công lập, cùng khoản viện phí một lần 1,5 triệu đồng. Dù vậy, kết quả vẫn chưa khả quan. Tỷ suất sinh tại Hậu Giang trong giai đoạn 2021-2023 vẫn duy trì ở mức 1,83 con.
Tại TP. HCM, đề xuất hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi cũng được đưa ra. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc hỗ trợ tài chính đơn thuần không tạo ra sự thay đổi đáng kể trong quyết định sinh con của các cặp vợ chồng. Từ đó, đặt ra thách thức lớn cho các địa phương trong việc tìm kiếm giải pháp hiệu quả hơn, vừa nâng cao mức sinh vừa đảm bảo sự phát triển dân số bền vững.
