Nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á tìm cách giải cứu khoản nợ từ dự án đường sắt cao tốc do Trung Quốc hậu thuẫn

Indonesia đang đối mặt với áp lực tài chính rất lớn liên quan đến dự án đường sắt cao tốc Jakarta - Bandung, tên thương mại “Whoosh”. Khoản vay lớn từ Trung Quốc đang trở thành rủi ro đáng kể đối với nền kinh tế nước này. Theo Financial Times, dự án trị giá 7,3 tỷ USD - ngoài phần vốn tư nhân - đã tích lũy khoản nợ ngày càng phình to, buộc chính phủ Indonesia phải bắt đầu đàm phán tái cơ cấu với phía Trung Quốc.

Indonesia có thể phải trả 71,8 triệu USD tiền lãi mỗi năm cho Bắc Kinh

Dự án do liên doanh giữa các doanh nghiệp nhà nước Indonesia và Trung Quốc triển khai. Reuters dẫn lời Bộ trưởng Đầu tư Indonesia Rosan Roeslani cho biết chính phủ đã chính thức bước vào giai đoạn “đàm phán đầy đủ” nhằm tránh nguy cơ vỡ nợ liên quan đến dự án.

Tuyến đường sắt dài 142 km nối thủ đô Jakarta với Bandung - thành phố lớn thứ ba của Indonesia - đi vào vận hành từ tháng 10/2023. Tuy nhiên, theo số liệu của Cơ quan Thống kê Indonesia, trong năm đầu tiên, Whoosh chỉ bán được hơn 6 triệu vé, quá xa so với mục tiêu 31 triệu vé/năm mà chính phủ đặt ra ban đầu.

Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB) tài trợ 75% tổng chi phí 7,3 tỷ USD, phần còn lại do Liên doanh giữa doanh nghiệp nhà nước Indonesia và Trung Quốc (KCIC) huy động. Các vướng mắc về giải phóng mặt bằng và ảnh hưởng từ đại dịch COVID-19 khiến dự án đội vốn thêm 1,2 tỷ USD. Phía Trung Quốc áp dụng mức lãi suất 2%/năm cho khoản vay gốc và 3,4%/năm đối với phần vốn phát sinh.

Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto mới đây tuyên bố sẽ đứng ra chịu trách nhiệm đối với các nghĩa vụ liên quan đến dự án đường sắt cao tốc này. Ông cho biết Indonesia có thể phải trả khoảng 1,2 nghìn tỷ rupiah (71,8 triệu USD) tiền lãi mỗi năm cho khoản vay từ Trung Quốc.

Khẳng định với Tập đoàn Đường sắt quốc doanh Indonesia (KAI) - đơn vị đang gánh phần lớn khoản nợ - ông Prabowo trấn an: “Không cần lo lắng. Tôi đã xem xét kỹ và thấy vấn đề không nghiêm trọng. Tôi sẽ chịu trách nhiệm về dự án Whoosh và mọi vấn đề liên quan.”

Tuy vậy, ông Bobby Rasyidin, Giám đốc điều hành Công ty Vận hành đường sắt nhà nước Indonesia (KAI) và cũng là cổ đông lớn nhất của KCIC, thẳng thắn gọi dự án là “quả bom hẹn giờ” khi lượng khách và doanh thu thực tế chưa đủ bù chi phí vận hành, trong khi nghĩa vụ trả nợ ngày càng tăng. Chỉ riêng năm 2024, KAI đã ghi nhận khoản lỗ lên tới 2.230 tỷ rupiah (134 triệu USD).

Cam kết không dùng ngân sách quốc gia để giải cứu khoản nợ

Trước lời kêu gọi "giải cứu" Whoosh bằng ngân sách nhà nước, Chính phủ Indonesia kiên quyết từ chối. Jakarta khẳng định mọi nghĩa vụ tài chính phải được giải quyết trong khuôn khổ các doanh nghiệp nhà nước (SOE) và Quỹ đầu tư quốc gia Danantara.

Bộ trưởng Đầu tư Rosan Roeslani cho biết chính phủ đang hướng đến "tái cơ cấu nợ toàn diện" nhằm ngăn chặn rủi ro vỡ nợ. Bộ trưởng Tài chính Purbaya Yudhi Sadewa nhấn mạnh việc dùng ngân sách trả nợ cho Whoosh là "phi lý".

Hãng thông tấn nhà nước Antara dẫn lời ông Sadewa cho rằng quỹ Danantara - đang nắm giữ tới 80.000 tỷ rupiah cổ tức từ hơn 1.000 doanh nghiệp nhà nước - phải "chịu trách nhiệm về cả lợi nhuận và nghĩa vụ nợ", còn chính phủ chỉ giữ vai trò giám sát và đảm bảo kỷ luật tài chính.

Giám đốc điều hành Danantara, ông Dony Oskaria, tiết lộ các cuộc đàm phán với Bắc Kinh sẽ tập trung vào thời hạn vay, lãi suất và điều chỉnh loại tiền tệ, với kỳ vọng đạt thỏa thuận trong năm nay. Quỹ đầu tư quốc gia này đã chuẩn bị hai kịch bản: tiếp quản toàn bộ hạ tầng Whoosh hoặc bơm vốn mới để cứu dự án.

Theo báo Financial Times, Chính phủ Indonesia hiện đang đàm phán với Trung Quốc để tái cơ cấu nợ, trong bối cảnh dự án liên tục thua lỗ và tiềm ẩn nguy cơ biến thành "hố đen tài chính"

Dù chọn kịch bản nào, chính phủ đều khẳng định mục tiêu "không để gánh nặng rơi vào ngân sách quốc gia".

Giới phân tích nhận định kịch bản khả dĩ nhất là Trung Quốc tạm hoãn nghĩa vụ trả nợ, tạo thời gian để Indonesia ổn định tài chính; còn nếu thua lỗ kéo dài, Bắc Kinh có thể tiếp quản dự án nhưng vẫn để Indonesia quản lý vận hành thực tế.