NSƯT thuộc gia đình có 3 Nghệ sĩ Nhân dân, chuyên đóng vai công an đến mức bị nhầm là công an ngoài đời
Lối diễn trầm tĩnh, nội lực nhưng rất đời thường và gần gũi của ông khiến khán giả không chỉ yêu mến mà còn... lầm tưởng ông là công an thật ngoài đời.
Nghệ sĩ Văn Báu sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật lâu đời, đặc biệt là sân khấu chèo dân gian. Ông nội của anh là cụ Nguyễn Văn Thịnh, còn được gọi là cụ Trùm Thịnh – quê ở Kim Động, Hưng Yên, là một trong những nghệ nhân chèo nổi tiếng. Cụ biết hát chèo từ năm 5 tuổi, 16 tuổi đã giành giải nhất tại cuộc thi hát chèo Làng Bưởi. Với tài năng thiên bẩm và tình yêu nghệ thuật mãnh liệt, cụ sớm trở thành một “trùm phường chèo” danh tiếng ở vùng chiếu chèo Đông.
Gia đình cụ Nguyễn Văn Thịnh được coi là một trong những dòng họ nghệ thuật hiếm hoi ở Việt Nam có nhiều thế hệ làm nghệ thuật chuyên nghiệp. Trong số bốn người con trai của cụ, ba người được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, người còn lại là Nghệ sĩ Ưu tú. Các cháu, chắt trong dòng họ cũng là những nghệ sĩ nổi tiếng và Văn Báu là một trong số đó.
Thừa hưởng niềm đam mê nghệ thuật từ gia đình, năm 17 tuổi, Văn Báu trở thành diễn viên ca múa của Đoàn Nghệ thuật thuộc Tổng cục Hậu cần. Sau này, một bộ phận của đoàn tách ra thành lập Đoàn Văn công Trường Sơn, phục vụ văn nghệ trực tiếp ngoài chiến trường. Những năm tháng sống và biểu diễn cùng bộ đội trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt đã rèn luyện Văn Báu không chỉ là một nghệ sĩ mà còn là một người lính thực thụ, luôn sẻ chia, chiến đấu và cống hiến bằng chính tiếng hát, lời ca để cổ vũ tinh thần chiến sĩ.
Sau ngày đất nước thống nhất, Đoàn văn công Trường Sơn được điều chuyển ra Bắc. Tuy nhiên, do ảnh hưởng sức khỏe, năm 1980, Văn Báu xin chuyển ngành và về làm phát thanh viên cho Đài Phát thanh - Truyền hình TP. Hải Phòng. Đến năm 1995, ông chính thức nghỉ chế độ.
Sự nghiệp điện ảnh của Văn Báu đến khá muộn nhưng lại bắt đầu bằng một duyên may. Năm 1992, đạo diễn Nguyễn Văn Thu thực hiện bộ phim tốt nghiệp Câu chuyện người tù. Ông tìm kiếm diễn viên cho vai thiếu úy quản giáo và được người quen giới thiệu Văn Báu. Cơ duyên này đã đưa Văn Báu đến với môn nghệ thuật thứ bảy. Vai diễn đầu tay của Văn Báu gây ấn tượng mạnh, nhận được nhiều lời khen ngợi.
Từ một “người tay ngang” bén duyên với điện ảnh, Văn Báu dần khẳng định chỗ đứng của mình trong làng phim Việt. Trong gần 30 năm gắn bó với nghề, ông đã góp mặt trong hàng trăm bộ phim lớn nhỏ với nhiều đề tài khác nhau. Tuy nhiên, những bộ phim đề tài lực lượng Công an mới thực sự làm nên tên tuổi Văn Báu, giúp ông đến gần hơn với khán giả.
Vai diễn ấn tượng nhất trong sự nghiệp của ông chính là vai diễn Chu Văn Hòa trong series Cảnh sát hình sự nổi tiếng của Đài Truyền hình Việt Nam, phát sóng từ năm 1996. Vào vai người chiến sĩ công an kiên định, tận tụy và tài trí, Văn Báu đã thể hiện xuất sắc hình ảnh người chiến sĩ vì nhân dân phục vụ. Lối diễn trầm tĩnh, nội lực nhưng rất đời thường và gần gũi của ông khiến khán giả không chỉ yêu mến mà còn... lầm tưởng ông là công an thật ngoài đời.
Sau gần ba thập kỷ gắn bó với nghệ thuật thứ bảy, nghệ sĩ Văn Báu đã khẳng định dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng và được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú – một sự ghi nhận xứng đáng cho những cống hiến bền bỉ, thầm lặng nhưng đầy tâm huyết của ông với điện ảnh Việt Nam.
Những năm gần đây, do tuổi tác và sức khỏe không còn như trước, nam diễn viên sinh năm 1952 ít xuất hiện hơn trên màn ảnh. Tuy nhiên, năm 2025, nghệ sĩ Văn Báu tái xuất màn ảnh trong Những chặng đường bụi bặm. Ở tuổi 73, ông vẫn khiến khán giả truyền hình tán dương, yêu mến bởi lối diễn tự nhiên. Trong phim, ông vào vai bố đẻ của ông Nhân (Võ Hoài Nam). Xuất hiện với mái tóc bạc phơ, gương mặt gầy nhưng nét trầm tĩnh, thần thái của nam nghệ sĩ vẫn để lại ấn tượng sâu sắc.
