Quốc gia chủ chốt BRICS nhận hơn 4 tỷ USD từ Trung Quốc giữa lúc căng thẳng với Mỹ: Đồng minh kinh tế đang đổi chiều?

Đầu tư của Trung Quốc vào Brazil năm 2024 đã tăng hơn gấp đôi, vươn lên mức cao nhất kể từ trước đại dịch, qua đó đưa quốc gia Nam Mỹ này trở thành điểm đến lớn thứ ba của dòng vốn Trung Quốc trên toàn cầu, theo báo cáo công bố mới đây của Hội đồng Doanh nghiệp Brazil - Trung Quốc (CBBC).

Theo báo cáo, các doanh nghiệp Trung Quốc đã xác nhận 39 dự án tại Brazil trong năm 2024, với tổng giá trị 4,18 tỷ USD, tăng 113% so với năm 2023. Nhờ mức tăng đột biến này, Brazil trở thành quốc gia thu hút nhiều vốn đầu tư Trung Quốc nhất trong nhóm các nền kinh tế mới nổi, chỉ xếp sau Vương quốc Anh và Hungary trên toàn cầu.

Xu hướng chuyển dịch trong đầu tư

Báo cáo cho biết, tính chất các thương vụ đã thay đổi: Thay vì những vụ thâu tóm quy mô lớn như trước, doanh nghiệp Trung Quốc hiện ưu tiên các dự án vừa và nhỏ, gắn liền với chính sách công nghiệp của Brazil và xu thế chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Ông Tulio Cariello, Giám đốc nghiên cứu của CBBC, nhận định sức hấp dẫn của Brazil nằm ở quy mô và sự đa dạng ngành nghề mở cửa cho vốn Trung Quốc. “Mexico thu hút các ngành gắn với Mỹ, Indonesia hút vốn khai khoáng, còn Brazil kết hợp được cả hai cùng với năng lượng và hạ tầng. Brazil là nền kinh tế phức tạp hơn: Cơ hội trải rộng từ công nghiệp, tài nguyên thiên nhiên đến điện lực, khiến nước này nổi bật”, ông nói.

Điện lực dẫn đầu, năng lượng sạch bứt phá

Lĩnh vực điện lực chiếm tỷ trọng lớn nhất với 1,43 tỷ USD (34% tổng vốn), chủ yếu đổ vào các dự án điện mặt trời và điện gió. Ngành này cũng ghi nhận số dự án cao nhất: 22 trong năm 2024. Đứng thứ hai là dầu khí, gần 1 tỷ USD, cho thấy Bắc Kinh vẫn duy trì nhu cầu với nhiên liệu hóa thạch song song với đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo. Tiếp đến là chế tạo (14%) và khai khoáng (13%).

Trong mảng khai khoáng, đáng chú ý có thương vụ mua lại công ty Taboca – nhà sản xuất thiếc lớn tại bang Amazonas. Thương vụ còn bao gồm niobi và tantalum, những khoáng chất thiết yếu cho điện tử và công nghệ sạch, đánh dấu sự trở lại của vốn Trung Quốc sau ba năm vắng bóng.

Gần 80% dự án tại Brazil là greenfield (xây dựng mới), đặc biệt trong lĩnh vực điện lực (20/22 dự án).

Bùng nổ chế tạo, hưởng lợi từ chính sách công nghiệp mới

Năm 2024 cũng là năm sôi động nhất của ngành chế tạo Brazil trong vòng một thập kỷ, với 8 dự án trị giá 637 triệu USD. Bao gồm các kế hoạch mở rộng nhà máy ô tô của BYD và Great Wall Motor, cùng các dự án sản xuất pin và linh kiện. Các khoản đầu tư này phù hợp với kế hoạch Nova Industria Brasil, khởi động năm 2024 nhằm tái công nghiệp hóa với trọng tâm là bền vững và công nghệ.

Dự án năng lượng sạch chiếm ưu thế về số lượng: 27 trong tổng số 39 sáng kiến, mức cao thứ hai trong lịch sử thống kê của CBBC.

Sao Paulo tiếp tục là điểm đến lớn nhất, với 13 dự án. Minas Gerais – bang giàu khoáng sản và công nghiệp – đứng thứ hai. Ngoài ra, vốn Trung Quốc còn lan sang miền Nam và vùng duyên hải Đông Bắc, đánh dấu sự phân bổ rộng nhất kể từ năm 2019.

Một dự án đáng chú ý khác là tuyến đường sắt chở khách nối Sao Paulo và Campinas, trị giá hơn 500 triệu USD, do liên danh CRRC (Trung Quốc) và Comporte (Brazil) thực hiện. Đây là một trong những khoản đầu tư trực tiếp đầu tiên của Trung Quốc vào hạ tầng đường sắt hành khách tại Brazil.

Theo số liệu chính thức, tổng vốn đầu tư phi tài chính ra nước ngoài của Trung Quốc tăng 11% trong năm 2024, đạt 143,9 tỷ USD. Dòng vốn vào Mỹ giảm 11% do căng thẳng chính trị, trong khi đầu tư vào châu Âu tăng 47%, chủ yếu nhờ các dự án pin và xe điện tại Hungary.

Ông Cariello nhận định cuộc chiến thuế quan đang làm thay đổi vị thế của Brazil trong cạnh tranh Mỹ - Trung. Theo ông, khi Washington siết chặt hơn, Bắc Kinh lại tận dụng cơ hội để gia tăng hiện diện, và trên thực tế chính sách thuế của Mỹ đang vô tình đưa Brazil xích lại gần Trung Quốc.

Tháng 7 vừa qua, Mỹ áp thuế 50% với nhiều mặt hàng xuất khẩu từ Brazil, đe dọa hàng tỷ USD thương mại. Tổng thống Donald Trump liên tục chỉ trích Brazil, gọi đây là “một trong những đối tác thương mại tệ nhất”, dù thực tế Mỹ vẫn thặng dư 7 tỷ USD trong thương mại song phương năm 2024.

Brazil – trụ cột trong chiến lược khu vực của Bắc Kinh

Tổng vốn đầu tư Trung Quốc vào Mỹ Latinh đạt 11,5 tỷ USD năm 2024, tăng 16% so với năm trước. Nếu loại trừ Brazil, con số này giảm 8,4%, cho thấy vai trò trung tâm của quốc gia Nam Mỹ trong chiến lược khu vực của Bắc Kinh.

Tính từ năm 2007, các doanh nghiệp Trung Quốc đã rót 77,5 tỷ USD vào 303 dự án tại Brazil. Điện lực chiếm 45%, dầu khí 29%, chế tạo 8%. Quy mô trung bình của dự án giảm mạnh: Từ 507 triệu USD (2010–2014) xuống chỉ còn 112 triệu USD (2020–2024), phản ánh xu hướng chuyển sang các dự án nhỏ hơn, tập trung vào năng lượng tái tạo, ô tô và công nghệ.

CBBC đánh giá, đầu tư Trung Quốc tại Brazil đang ngày càng chọn lọc, mang tính chiến lược, gắn với mục tiêu dài hạn về công nghiệp và môi trường. Tuy nhiên, ông Cariello cảnh báo Brazil sẽ đối mặt nhiều thách thức từ năm 2025 trở đi, như tiến độ cấp phép, cải thiện môi trường đầu tư và đặc biệt là triển vọng phục hồi kinh tế của Trung Quốc.

“Đồng real yếu trong năm qua khiến tài sản rẻ hơn, góp phần hút vốn. Nhưng nếu Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, đầu tư cũng sẽ bị ảnh hưởng. Brazil cần gắn kết với các chủ đề như tái công nghiệp hóa và chuyển đổi năng lượng để duy trì sức hút”, ông nói.