Quỹ đầu tư quốc gia lớn nhất thế giới bất ngờ rút vốn khỏi một loạt ngân hàng, chuyện gì xảy ra?

Trong tuyên bố ngày 25/8, Hội đồng điều hành NBIM cho biết có “rủi ro không thể chấp nhận được rằng các công ty này góp phần vào những vi phạm nghiêm trọng quyền con người trong bối cảnh chiến tranh và xung đột”. Quyết định dựa trên khuyến nghị của Hội đồng Đạo đức của quỹ.

Theo NBIM, máy ủi do Caterpillar sản xuất đang bị chính quyền Israel sử dụng để phá hủy bất hợp pháp tài sản của người Palestine. Tính đến cuối năm 2024, NBIM nắm khoảng 2,4 tỷ USD cổ phần Caterpillar, tương đương 1,2% vốn công ty. Caterpillar hiện chưa bình luận.

Ngoài ra, quỹ cũng rút vốn khỏi First International Bank of Israel và công ty mẹ FIBI Holdings, cùng Bank Leumi, Mizrahi Tefahot Bank và Bank Hapoalim. Các ngân hàng này bị cho là cung cấp dịch vụ tài chính cho hoạt động xây dựng các khu định cư ở Bờ Tây, vốn bị coi là vi phạm luật pháp quốc tế.

Áp lực chính trị gia tăng tại Na Uy

Động thái của NBIM diễn ra trong bối cảnh quỹ chịu sức ép ngày càng lớn từ công chúng và giới chính trị Na Uy, đặc biệt khi nước này sắp bước vào cuộc bầu cử trong hai tuần tới.

Trong một cuộc phỏng vấn gần đây với báo Thụy Điển Dagens Industri, CEO NBIM Nicolai Tangen thừa nhận quỹ đang đối mặt “khủng hoảng” và bày tỏ tiếc nuối vì không sớm cảnh báo việc quỹ sở hữu cổ phần một công ty sản xuất máy bay chiến đấu Israel trong lúc xung đột Gaza leo thang.

Đầu tháng này, NBIM thông báo sẽ rà soát toàn bộ khoản đầu tư vào doanh nghiệp Israel theo yêu cầu của Bộ Tài chính Na Uy, đồng thời bán tất cả cổ phiếu ngoài chỉ số chuẩn càng sớm càng tốt và chấm dứt hợp đồng với các nhà quản lý tài sản tại Israel.

Tính đến nửa đầu năm, quỹ nắm cổ phần ở 56 công ty Israel, giảm còn 38 công ty vào ngày 14/8.

Bài toán lợi nhuận và đạo đức

Hiện NBIM đang phải cân bằng mục tiêu lợi nhuận tối đa với rủi ro phản ứng chính trị, đặc biệt tại Mỹ – nơi chiếm 55% danh mục cổ phiếu của quỹ. Nhờ tỷ trọng lớn trong ngành công nghệ, quỹ ghi nhận lợi nhuận kỷ lục 222 tỷ USD năm ngoái, nhưng lỗ 40 tỷ USD trong quý I/2025.

Các nhà phê bình cho rằng việc NBIM rút vốn khỏi Israel là thiếu nhất quán, khi quỹ vẫn đầu tư vào các nước và lĩnh vực gây tranh cãi khác như dầu khí hay các thị trường có cáo buộc vi phạm nhân quyền.

Một số chuyên gia nhận định, việc loại bỏ các khoản đầu tư này cho thấy “xung đột không thể tránh khỏi giữa kinh doanh và nhân quyền”, nhưng cũng nhấn mạnh NBIM không hành động tùy tiện mà tuân theo các tiêu chí đạo đức có sẵn, vốn “hầu như không ảnh hưởng đến lợi nhuận dài hạn và đôi khi còn cải thiện kết quả”.

Nacvalovaite nhận định: “Quyết định này gửi thông điệp rõ ràng: các tiêu chuẩn đạo đức được áp dụng một cách phổ quát, bất kể với công nghiệp Mỹ hay ngân hàng Israel”.

Theo CNBC