Rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới đối mặt nguy cơ biến mất trong 100 năm tới
Rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới Amazon đang có nguy cơ biến thành đồng cỏ khô hạn do biến đổi khí hậu và nạn phá rừng.
Các nhà khoa học cảnh báo rừng Amazon đang tiến gần đến một ngưỡng nguy hiểm, nơi hệ sinh thái rừng mưa trù phú có thể biến thành đồng cỏ khô hạn chỉ trong vòng một thế kỷ tới. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự cộng hưởng của biến đổi khí hậu và nạn phá rừng. Kịch bản u ám này được nêu trong nghiên cứu công bố ngày 1/8 trên tạp chí Geophysical Research Letters.
Để dự đoán phản ứng của Amazon trước những sức ép khốc liệt đó, nhóm nghiên cứu đã sử dụng mô hình máy tính với phương pháp “mô hình cột đơn”. Cách tiếp cận này mô phỏng một điểm trong lưu vực Amazon, được xem như đại diện cho toàn bộ khu vực mà dòng sông cùng các phụ lưu của nó chảy qua.
Kết quả cho thấy hệ sinh thái Amazon phụ thuộc vào ba ngưỡng then chốt: diện tích rừng mất 65%, độ ẩm từ Đại Tây Dương giảm 10% và lượng mưa sụt 6%. Khi những ngưỡng này bị vượt qua, chỉ một biến động nhỏ của khí hậu hoặc độ che phủ rừng cũng đủ để đẩy Amazon ra khỏi trạng thái cân bằng, biến rừng mưa thành đồng cỏ.
Trọng tâm của sự biến đổi này là vòng phản hồi khép kín giữa đất, thảm thực vật và độ ẩm khí quyển. Rễ cây hút nước từ đất, lá cây nhả hơi ẩm vào không khí qua quá trình thoát hơi. Hơi ẩm ngưng tụ thành mưa, nước mưa trở lại đất và tiếp tục nuôi dưỡng cây cối, một chu trình tự nhiên lặp đi lặp lại.
Theo Giáo sư Andrew Friend, chuyên gia khoa học hệ thống Trái Đất tại Đại học Cambridge và đồng tác giả nghiên cứu, khi mật độ cây giảm, lượng thoát hơi nước cũng giảm theo, dẫn đến ít mưa hơn, khiến rừng khô cằn và dần chuyển sang trạng thái đồng cỏ.
Ông nhấn mạnh rằng sự suy thoái này có thể xuất phát từ nạn phá rừng, nhưng cũng có khả năng liên quan đến biến đổi khí hậu, vốn làm suy giảm lượng hơi ẩm từ Đại Tây Dương thổi vào khu vực.
Dù vậy, các tác giả cũng thừa nhận hạn chế: Mô hình hiện tại chỉ mô phỏng một điểm duy nhất nên chưa phản ánh được hết sự khác biệt về không gian trong toàn bộ lưu vực Amazon.
Amazon hiện là rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới, bao phủ hơn 6 triệu km² và là mái nhà của khoảng 10% số loài sinh vật toàn cầu. Theo Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên, khu rừng này lưu giữ 90-140 tỷ tấn carbon và hằng năm nhận trung bình trên 180cm mưa, đóng vai trò trọng yếu trong chu trình nước và carbon, góp phần điều hòa khí hậu Trái Đất.
Tuy nhiên, trong thế kỷ qua, Amazon ngày càng dễ tổn thương trước những sức ép khốc liệt như hạn hán, cháy rừng, biến đổi khí hậu và nạn phá rừng. Báo cáo rừng toàn cầu của Viện Tài nguyên Thế giới cho biết, chỉ riêng năm 2024, khu vực Amazon tại Brazil đã mất khoảng 28.000km² rừng.
Theo Live Science, AGU
