'Siêu tập đoàn’ ra đời sau thương vụ 16 tỷ USD giúp láng giềng Việt Nam bỏ xa Mỹ, vững chân siêu cường hàng hải
Thương vụ sáp nhập trị giá 16 tỷ USD giữa hai tập đoàn đóng tàu nhà nước Trung Quốc sẽ hoàn tất trong tuần này, tạo ra nhà đóng tàu lớn nhất thế giới, trong bối cảnh Mỹ loay hoay tìm đường trở lại ngành công nghiệp này.
Ngành đóng tàu Mỹ đã tụt hậu sau nhiều thập kỷ suy giảm, nhưng kế hoạch hồi sinh ngành của Tổng thống Donald Trump liên tục gặp trở ngại. Trong ngắn hạn, đe dọa áp phí cao hơn đối với tàu đóng tại Trung Quốc của ông Trump lại đang tạo cơ hội cho các đối thủ Hàn Quốc và Nhật Bản giành lại thị phần.
Tập đoàn đóng tàu Trung Quốc (China State Shipbuilding – CSSC) sẽ tiếp nhận đối tác sáp nhập là Tập đoàn Công nghiệp Đóng tàu Trung Quốc (China Shipbuilding Industry) và giữ quyền niêm yết duy nhất trên sàn Thượng Hải, sau khi được cơ quan quản lý phê duyệt.
Hai công ty vốn tách ra từ năm 1999 để thúc đẩy cạnh tranh, nhưng nay Bắc Kinh muốn hợp nhất các doanh nghiệp nhà nước trong các ngành nhạy cảm, đặc biệt liên quan đến quân sự.
CSSC chủ yếu đóng tàu thương mại nhưng cũng là nhà thầu quan trọng của hải quân Trung Quốc. Đối tác sáp nhập từng thiết kế và đóng chiếc tàu sân bay nội địa đầu tiên – Shandong. Tập đoàn cho biết hợp nhất sẽ giúp đáp ứng tốt hơn nhu cầu trang bị hiện đại của hải quân.
Theo dữ liệu Clarksons Research, năm ngoái, hai công ty chiếm gần 17% thị phần đóng tàu toàn cầu năm ngoái. Sau sáp nhập, đơn hàng cộng dồn hơn 530 tàu, tổng trọng tải 54 triệu DWT – lớn nhất thế giới – với doanh thu hàng năm khoảng 18 tỷ USD.
Matthew Funaiole, nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Washington), nhận định: “Đây là cột mốc quan trọng trong chiến lược dài hạn của Trung Quốc nhằm thống trị ngành đóng tàu toàn cầu”. Ông nhấn mạnh, sản xuất thương mại và quân sự tại Trung Quốc đang ngày càng tích hợp, chia sẻ công nghệ, nhân lực và hạ tầng – đúng với chiến lược “hợp nhất quân-dân sự” của Bắc Kinh.
Theo số liệu Liên Hợp Quốc, năm ngoái các xưởng Trung Quốc chiếm 55% sản lượng đóng tàu toàn cầu, trong khi Mỹ chỉ đạt chưa tới 0,05%. Hải quân Mỹ ước tính năng lực đóng tàu của Trung Quốc gấp 232 lần Mỹ.
Dù vậy, triển vọng ngành đóng tàu Trung Quốc đang gặp thách thức khi nguy cơ Mỹ áp phí cảng đối với tàu Trung Quốc khiến chủ tàu tìm tới nhà máy ngoài Trung Quốc. Bên cạnh đó, các chính sách bảo hộ và xu hướng rút ngắn chuỗi cung ứng ở nhiều quốc gia làm giảm nhu cầu vận tải biển.
Nửa đầu năm 2025, Yangzijiang Shipbuilding – nhà máy tư nhân lớn nhất Trung Quốc – chỉ nhận đơn 14 tàu trị giá 540 triệu USD, so với 126 tàu trị giá 14,6 tỷ USD của cả năm ngoái. Dữ liệu Clarkson cho thấy số đơn đặt hàng tàu mới toàn cầu giảm 48% so với cùng kỳ.
Nhật Bản – Hàn Quốc tìm lại vị thế
Các đối thủ Nhật Bản, từng thống trị một nửa sản lượng đóng tàu thế giới những năm 1990, đang tìm cách trở lại. Chủ tịch Imabari Shipbuilding Yukito Higaki, đồng thời là lãnh đạo Hiệp hội Đóng tàu Nhật Bản, đặt mục tiêu nâng thị phần từ 9% hiện tại lên 20% vào năm 2030, với chiến lược “Toàn Nhật” chống lại Trung Quốc và Hàn Quốc.
Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của Nhật đề xuất gói hỗ trợ lớn cho ngành, gồm quỹ công – tư trị giá 6,7 tỷ USD, nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. “Nếu không hành động, Nhật sẽ mất ngành đóng tàu như châu Âu và Mỹ từng trải qua”, bản đề xuất cảnh báo.
“Đóng tàu là năng lực cốt lõi mà Trung Quốc muốn xây dựng”, giáo sư Kenneth G. Huang (Đại học Quốc gia Singapore) nói. “Cạnh tranh với Mỹ sẽ chỉ thúc đẩy họ nâng cấp nhanh hơn”.
Theo WSJ
