Tàu phương Tây đổ xô trở lại thị trường dầu Nga, chuyện gì đang xảy ra?

Từ Athens (Hy Lạp) đến New York (Mỹ), các công ty vận tải dầu thuộc nhóm G7 đang quay trở lại thị trường dầu mỏ Nga.

Giá dầu toàn cầu lao dốc trong năm nay đã khiến các tàu do phương Tây sở hữu phải tuân thủ trở lại mức trần giá mà G7 đặt ra nhằm hạn chế nguồn thu từ dầu mỏ của Điện Kremlin.

Đồng thời, những biện pháp trừng phạt quy mô lớn do chính quyền cựu Tổng thống Biden ban hành cũng khiến đội tàu “bóng tối” mà Nga từng dựa vào tạm thời bị gián đoạn.

Dữ liệu cho thấy, trong 3 tháng qua, gần 1/3 lượng dầu thô Urals – loại dầu xuất khẩu chủ lực của Nga – đã rời khỏi cảng Nga trên các tàu chở dầu phương Tây. Đây là tỷ lệ cao nhất kể từ cuối năm 2023, thời điểm Bộ Tài chính Mỹ bắt đầu trừng phạt các tàu vi phạm quy định về trần giá.

Bà Svetlana Lobaciova, chuyên gia phân tích cấp cao tại hãng môi giới tàu biển E.A. Gibson Shipbrokers, bình luận: “Chúng tôi ghi nhận sự gia tăng đáng kể số chuyến chở dầu thô Nga bằng tàu Aframax và Suezmax thuộc sở hữu phương Tây, khởi hành từ các cảng biển Baltic và Biển Đen kể từ tháng 2–3. Những yếu tố thúc đẩy chính gồm sự thay đổi trong nhu cầu của người mua và giá dầu Nga giảm xuống dưới mức trần giá”.

Theo quy định mà nhóm G7 áp đặt sau cuộc xung đột Nga - Ukraine, các hãng vận tải phương Tây chỉ được phép chở dầu Nga nếu giá dầu ở mức 60 USD/thùng hoặc thấp hơn.

Từ tháng 4, giá dầu Urals dao động quanh mức hơn 50 USD/thùng - hệ quả của các biện pháp trừng phạt và giá dầu toàn cầu suy giảm. Điều này giúp tạo điều kiện cho nhiều công ty phương Tây trở lại hoạt động vận chuyển dầu Nga mà không vi phạm luật của Mỹ hay Liên minh châu Âu.

Song song đó, các công ty bảo hiểm phương Tây cũng quay lại thị trường với tỷ lệ tương tự, cung cấp bảo hiểm rủi ro như tràn dầu hoặc va chạm.

Làn sóng trở lại này diễn ra ngay sau khi chính quyền cựu Tổng thống Biden áp đặt các biện pháp trừng phạt khắt khe nhất từ trước đến nay đối với ngành dầu mỏ Nga hồi tháng 1, bao gồm việc đưa khoảng 155 tàu chở dầu vào danh sách đen. Nhiều tàu trong số này sau đó đã phải ngưng hoạt động, khiến thị trường thiếu hụt tàu thay thế.

Theo bà Mary Melton, chuyên gia phân tích vận tải tại công ty Vortexa, do tác động từ lệnh trừng phạt, một số tàu từng hoạt động tại các cảng phía tây Nga đã được điều động sang khu vực Viễn Đông để vận chuyển loại dầu thô cao cấp ESPO.

“Điều đó tạo ra khoảng trống tàu vận chuyển tại vùng Baltic cần được lấp đầy”, bà nói.

Các chủ tàu phương Tây đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội. Trong 3 tháng qua, phí cước tàu từ những cảng phía Tây của Nga có thời điểm bị đẩy lên mức cao hơn từ 10 –12 USD/thùng so với giá cước thông thường, theo dữ liệu từ Argus. Dù đã giảm nhẹ gần đây, nhưng mức phí vẫn đang ở vùng cao trong nhiều tuần.

Sức ép với trần giá

Việc các chủ tàu phương Tây quay lại vận chuyển dầu Nga diễn ra trong bối cảnh một số nước G7 đang cân nhắc giảm mức trần giá, nhằm tiếp tục bóp nghẹt nguồn thu dầu mỏ mà Nga sử dụng để tài trợ cho cuộc chiến ở Ukraine.

Tuy nhiên, cho đến nay, Mỹ vẫn chưa có ý định siết chặt hơn nữa các biện pháp trừng phạt. Chính quyền của ông Trump lập luận rằng điều đó có thể khiến Moscow xa rời bàn đàm phán hòa bình về Ukraine.

Giá dầu Urals ở mức thấp đang tạo áp lực lên ngân sách Nhà nước Nga – vốn phụ thuộc khoảng 1/3 vào nguồn thu từ dầu khí.

Nhưng việc tàu phương Tây có tiếp tục hiện diện trong hoạt động xuất khẩu dầu Urals hay không vẫn còn là dấu hỏi lớn trong bối cảnh địa chính trị bất ổn.

Bà Lobaciova nhận định: “Tình hình sẽ phụ thuộc vào tiến triển đàm phán Nga – Ukraine, khả năng đội tàu bóng tối né tránh lệnh cấm vận và mức độ chấp nhận rủi ro của người mua dầu Nga”.

>> Đánh bại G7, dự kiến vượt Mỹ, BRICS chính thức lập dấu mốc lịch sử