Thế mạnh Việt 4,2 tỷ USD: Sản xuất giảm phát thải, thu nhập tăng gấp đôi

Vừa giảm đầu vào vừa tăng thu nhập

Trên đồi Pun ở Hướng Phùng (Hướng Hoá, Quảng Trị), Giám đốc Công ty TNHH Pun Coffee Lương Ngọc Trâm khoe gần 200ha cà phê liên kết với bà con nông dân đang được triển khai canh tác theo hướng thuận tự nhiên và giảm phát thải khí nhà kính.

Theo chị, ngành cà phê sinh phát thải ra quá nhiều CO2 gây hiệu ứng nhà kính, nóng lên toàn cầu. Vậy nên, doanh nghiệp phải có trách nhiệm với xã hội, chung tay cải tạo môi trường. Đây cũng là lý do Pun Coffee quyết định triển khai dự án “đem rừng về vườn cà phê” từ năm 2021, nhằm quy hoạch và thiết lập cấu trúc đa dạng sinh học trên những đồi cà phê.

Đến nay, sản xuất cà phê giảm phát thải tiến tới bán tín chỉ carbon mới thực hiện những bước đầu tiên. Song, canh tác theo hướng thuận tự nhiên và đa dạng sinh học giúp chất lượng cà phê tăng cao khi hái chín 100%, bà con bán được với giá cao hơn thị trường, tăng thu nhập.

Chị Trâm tiết lộ, một số đối tác của Pun Coffee đã làm thành công và bán tín chỉ carbon với giá 5-7 USD tùy khu vực và mức độ cải thiện môi trường. Pun Coffee đang làm theo hướng dẫn của các nhà rang xay lớn ở nước ngoài vì họ đã có kinh nghiệm.

Các đối tác cũng động viên chuỗi liên kết sản xuất của Pun Coffee, nếu làm đúng quy trình họ sẽ tham gia mua số lượng lớn. Bây giờ chưa tính được tín chỉ carbon, họ có thể hỗ trợ vài trăm USD/ha để nông dân có động lực thực hiện.

Báo cáo tiến độ Chương trình NESCAFÉ Plan năm 2030 lần thứ hai của Tập đoàn Nestlé cho thấy, việc tăng cường áp dụng các phương pháp canh tác nông nghiệp tái sinh giúp cải thiện năng suất và giảm phát thải khí nhà kính.

Chương trình này được triển khai tại Tây Nguyên trên cơ sở hợp tác với Bộ NN-PTNT. Kết quả năm 2023 cho thấy, áp dụng các biện pháp canh tác nông nghiệp tái sinh giúp giảm 15-20% lượng phát thải khí nhà kính trên 1kg cà phê.

Không chỉ vậy, nhờ áp dụng các phương pháp canh tác cà phê theo hướng nông nghiệp tái sinh còn giúp người nông dân tiết kiệm đến 40% nước tưới, giảm 20% phân hóa học và thuốc trừ sâu, năng suất cà phê tăng từ 5-15%. Theo đó, thu nhập của người nông dân tăng mạnh từ 30-100% so với canh tác truyền thống.

Việt Nam đang là quốc gia đứng thứ 2 thế giới về sản xuất và xuất khẩu cà phê. Riêng cà phê Robusta, nước ta dẫn đầu thế giới. Kim ngạch xuất khẩu cà phê tăng mạnh, đạt gần 4,2 tỷ USD trong năm 2023. Năm nay, xuất khẩu cà phê được kỳ vọng thu về 5 tỷ USD - mức kỷ lục lịch sử.

Thế nhưng, ngành cà phê đứng trước nhiều thách thức, nhất là vấn đề môi trường. Theo tính toán của các nhà khoa học, để sản xuất ra một tấn cà phê sẽ phát thải ra môi trường trên 3 tấn carbon. Do đó, cà phê phát thải thấp, hay nói chính xác là giảm phát thải khí carbon trong sản xuất cà phê, được các chuỗi cà phê lớn trên thế giới cam kết, ưu tiên hướng tới.

Nhiều thị trường áp tiêu chuẩn giảm phát thải carbon

Đứng trước thực tế trên, Công ty Simexco Đắk Lắk đã hợp tác với 40.000 nông dân trồng cà phê phát thải khí carbon.

Các vùng nguyên liệu cà phê tại Krông Năng (Đắk Lắk) có mức phát thải thấp hơn những khu vực canh tác khác nhờ thực hiện tốt các chính sách cấm sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật không được phép, tận dụng chất thải và phụ phẩm nông nghiệp để tái đầu tư…

Simexco đang nhân rộng mô hình sang 7 huyện khác của tỉnh Đắk Nông và Gia Lai. Mục tiêu đến năm 2025, trên vùng trồng cà phê của doanh nghiệp sẽ giảm 25% lượng nước tưới, 15% lượng thuốc bảo vệ thực vật, tăng 30% thu nhập của người trồng cà phê.

Ngay từ mùa vụ này, những hạt cà phê ở vùng trồng của doanh nghiệp khi xuất khẩu sang châu Âu sẽ được cộng thêm 50 USD/tấn trong quá trình giảm phát thải.

Ông Lê Thanh Sơn - Giám đốc kinh doanh Công ty Simexco Đắk Lắk, cho biết, xuất khẩu cà phê của Việt Nam phụ thuộc rất lớn vào thị trường châu Âu. Hiện, 60% sản lượng cà phê của nước ta xuất khẩu sang thị trường này. Tuy nhiên, yêu cầu của châu Âu ngày càng khắt khe, đặc biệt đối với tiêu chí cà phê chống phá rừng và chống phát thải carbon.

Về quy định chống phát thải carbon hay carbon free, ông Sơn cho hay, lộ trình đến năm 2035 và 2050, sản phẩm được yêu cầu không còn phát thải carbon nữa. Khi đó, sản phẩm cà phê và tất cả sản phẩm nông sản khác của Việt Nam cũng phải đáp ứng tiêu chí này.

Đáng chú ý, rất nhiều thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ,... cũng áp dụng như EU. Bởi đây là xu thế tất yếu trong chuyển đổi xanh, giảm phát thải carbon, hướng đến phát triển bền vững. Nếu không đáp ứng, cà phê Việt sẽ không đủ điều kiện để xuất khẩu vào các thị trường này

Thực tế, một số doanh nghiệp hiện ưu tiên mua cà phê giảm phát thải từ các nhà cung ứng từ Việt Nam. Đơn cử, Công ty JDE Peet’ đưa ra mục tiêu 2025, 100% cà phê mua vào của doanh nghiệp được sản xuất có trách nhiệm. Năm 2030, doanh nghiệp sẽ góp phần giảm 30% lượng phát thải khí nhà kính cho tất cả hoạt động, từ hệ thống nhà máy sản xuất của của mình trên toàn cầu.

Nhiều mô hình trồng cà phê bền vững tại Việt Nam đã chứng minh có thể giảm được một nửa lượng phát thải. Các chuyên gia cho rằng, người dân và doanh nghiệp phải chuyển đổi và thích ứng với sức ép của thị trường, sức ép tồn tại của chính doanh nghiệp khi tham gia cung cấp hàng hóa vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bây giờ không còn là lựa chọn “làm hay không làm” mà là bắt buộc. Khi làm tốt sẽ là cơ hội để cà phê Việt Nam tăng thêm giá trị trong mắt các nhà rang xay lớn của thế giới.

>> Giá 40-60 USD/tấn carbon, đề xuất phát triển thị trường tín chỉ carbon bắt buộc