Thép chịu thuế 50%, ô tô thêm 25%: Ông Trump đẩy 4 đồng minh vào thế 'ngàn cân treo sợi tóc'

Hồi tháng 5, tại một nhà máy Jaguar Land Rover, Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết ông đã đạt được thỏa thuận thương mại "hàng đầu thế giới" với Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong đó Mỹ sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu thép từ Anh. Thế nhưng, sau hơn ba tháng, giới công nghiệp thép vẫn chưa thấy động thái này thành hiện thực.

Peter Brennan, Giám đốc chính sách thương mại và kinh tế của hiệp hội UK Steel, cho biết hầu hết các thành viên đều ghi nhận đơn hàng từ Mỹ sụt giảm vì sự bất định liên quan đến mức thuế nhập khẩu 25% của Washington. Một nhà sản xuất có lợi thế cạnh tranh lớn về giá thậm chí cảnh báo họ có thể phải đóng cửa vào cuối năm nay nếu mức thuế không được giảm xuống 0%.

“Ngày càng có lo ngại rằng việc chốt thỏa thuận về thép đã tụt xuống cuối danh sách ưu tiên của cả Chính phủ Anh và Mỹ. Ý chí hoàn tất thỏa thuận có thể đang suy yếu ở cả hai bên”, Brennan nói tuần trước.

Sự chờ đợi lan sang châu Á và châu Âu

Không chỉ Anh, Nhật Bản, EU và Hàn Quốc cũng đang chịu cảnh thất vọng và thiệt hại. Trong tháng qua, cả ba nền kinh tế này đều thông báo rằng Mỹ đã hứa nhượng bộ về xuất khẩu ô tô trong quá trình đàm phán liên quan đến mức thuế chung mà ông Trump áp dụng từ ngày 7/8.

Tuy nhiên, khác với Anh, ba cường quốc xuất khẩu ô tô này vẫn phải chịu thuế 50% với thép và nhôm, cùng mức thuế 25% đối với xe nhập khẩu – từ Toyota, BMW đến Hyundai – tiếp tục đè nặng ngành công nghiệp. “Chúng tôi vẫn đang chịu thiệt hại nặng nề. Chúng tôi mong Mỹ sớm ký sắc lệnh hành pháp”, Trưởng đoàn đàm phán thương mại Nhật Bản Ryosei Akazawa nói.

Nhà Trắng, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và Bộ Thương mại Mỹ đều không trả lời yêu cầu bình luận.

Ba tuần trước, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã bắt tay ông Trump tại Scotland về một mức thuế “toàn diện” 15%, mà quan chức Brussels sau đó hiểu là mức trần áp dụng cả cho ô tô. Hiệp hội ngành công nghiệp ô tô Đức (VDA) đang gây áp lực yêu cầu triển khai nhanh để giảm bớt “gánh nặng đáng kể” cho các nhà sản xuất và nhà cung cấp.

“Thỏa thuận giữa EU và Mỹ đến nay chưa mang lại sự rõ ràng hay cải thiện nào cho ngành ô tô Đức. Chi phí đã lên tới hàng tỷ USD và tiếp tục tăng”, Chủ tịch VDA Hildegard Müller cho biết.

Cựu Cao ủy Thương mại EU Cecilia Malmström, hiện là nghiên cứu viên tại Viện Peterson (Mỹ), lưu ý rằng sự chậm trễ có thể chỉ mang tính hành chính. Nhưng bà cảnh báo: “Nếu không có bước tiến nào, áp lực sẽ gia tăng buộc Ủy ban châu Âu phải đáp trả, đặc biệt từ các hãng xe ở Đức, Ý, Pháp, Thụy Điển và nhiều nước khác. Có quá nhiều điều mơ hồ trong thỏa thuận EU – Mỹ và các thỏa thuận khác, do đó có khả năng chúng ta sẽ chứng kiến những cuộc đàm phán kéo dài vô tận và nhiều động thái trì hoãn”.

Người phát ngôn Ủy ban châu Âu Olof Gill ngày 14/8 cho biết Washington và Brussels đang hoàn tất tuyên bố chung. “Mỹ đã đưa ra cam kết chính trị với chúng tôi và chúng tôi mong đợi chúng sẽ sớm được thực thi”, ông nói.

Nhật Bản trong "vòng bất định"

Ít ngày trước khi EU công bố, Mỹ và Nhật Bản đã bất ngờ đạt thỏa thuận ngày 22/7, hạ thuế đồng loạt và thuế ô tô xuống 15%. Tới nay, các loại thuế khác đã được áp dụng, nhưng riêng thuế ô tô vẫn duy trì ở mức 25%.

Tokyo hiện chờ một sắc lệnh hành pháp của ông Trump để đưa thuế ô tô xuống, cũng như một chỉ thị chính thức – tương tự như EU đã nhận – khẳng định rằng thuế phổ quát mới không chồng thêm lên các mức thuế hiện có.

Akazawa cho biết một hãng xe Nhật đang mất tới 100 triệu yên (680.000 USD) mỗi giờ vì thuế. Tháng trước, Nissan Motor dự báo thiệt hại 300 tỷ yên từ mức thuế mới, giảm so với ước tính trước đó 450 tỷ yên, song Giám đốc điều hành Ivan Espinosa cảnh báo khó đưa ra dự báo chính xác chừng nào chưa rõ thời điểm và cách thức thực hiện thuế.

Đầu tháng này, Akazawa đã bay sang Mỹ để xác nhận rằng Washington sẽ sớm điều chỉnh sắc lệnh hành pháp nhằm loại bỏ tình trạng chồng thuế và hoàn trả phần thu vượt. Nhưng cả hai việc vẫn chưa xảy ra.

Hyundai, Kia và gánh nặng chi phí

Hàn Quốc cũng trong tình cảnh tương tự, sau khi công bố thỏa thuận thương mại với Washington ngày 31/7. Thỏa thuận này quy định mức thuế 15% đối với hàng nhập khẩu vào Mỹ, bao gồm ô tô, đi kèm cam kết đầu tư 350 tỷ USD vào đóng tàu và 100 tỷ USD mua năng lượng.

Mức thuế 15% đã có hiệu lực theo lệnh của ông Trump, nhưng riêng thuế ô tô vẫn ở mức 25%. Số liệu thương mại cho thấy, dù xuất khẩu tổng thể của Hàn Quốc trong nửa đầu năm vẫn ổn định nhờ doanh nghiệp “gom hàng” trước, nhưng giá trị xuất khẩu ô tô sang Mỹ đã giảm gần 17%, còn thép giảm hơn 11%.

Theo nhà phân tích Joanna Chen, Hyundai Motor và Kia có thể phải chịu thêm tới 5 tỷ USD chi phí năm nay, ngay cả khi áp dụng mức thuế 15%. Tránh được mức 25% giúp tiết kiệm hơn 3 tỷ USD, song thuế mới vẫn bào mòn biên lợi nhuận trong bối cảnh nhu cầu giảm và trợ cấp bị thắt chặt, khiến cạnh tranh với các hãng Nhật Bản thêm gay gắt.

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung dự kiến gặp ông Trump vào ngày 25/8 – cuộc gặp đầu tiên kể từ khi ông Lee nhậm chức để kiểm chứng cam kết đầu tư 350 tỷ USD.

Vấn đề của Anh với thép

Đối với Anh, hầu hết điều khoản trong thỏa thuận đã có hiệu lực, bao gồm mức thuế “có đi có lại” 10% – thấp nhất trong số các đối tác thương mại của Mỹ. Nhưng mức thuế 25% đối với thép vẫn là điểm nghẽn lớn.

Một trong những yêu cầu từ phía Mỹ là thép phải được nấu chảy và đúc tại Anh để được hưởng ưu đãi. Điều này là bất khả thi đối với Tata Steel UK – nhà sản xuất lớn của nước này – sau khi họ đóng cửa lò cao năm ngoái. Lò điện hồ quang mới dự kiến chỉ hoàn tất vào cuối năm 2027.

Theo một số nguồn tin, Chính phủ Anh đang tìm cách xin miễn trừ, cho phép thép nhập từ một số nước châu Âu rồi gia công tiếp tại Anh được tính là “hàng Anh”. Người phát ngôn Bộ Kinh doanh và Thương mại Anh khẳng định sẽ tiếp tục làm việc với Washington để sớm thực hiện thỏa thuận.

Tại Washington, muộn ngày thứ Sáu (15/8), Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ đã ban hành danh sách bổ sung sản phẩm thép và nhôm chịu thuế từ thứ Hai, với một số hướng dẫn ảnh hưởng đến hàng nhập khẩu từ Anh.

Ông Akazawa của Nhật thừa nhận rằng ngay cả với Anh, việc triển khai các điều khoản quan trọng trong thỏa thuận cũng mất tới 54 ngày. Vì thế, ông cho rằng nếu sắc lệnh hành pháp từ Mỹ được ban hành vào giữa tháng 9 thì “cũng không phải là quá muộn”.

“Điều này chỉ càng khẳng định rằng các cuộc đàm phán thương mại không bao giờ thực sự kết thúc”, Sam Lowe, đối tác tại Flint Global ở London, nhận xét, đồng thời lưu ý thêm rằng Mỹ còn chuẩn bị áp thêm thuế vào các lĩnh vực như dược phẩm và chất bán dẫn.