Tịch thu 400 máy bay phương Tây, Nga đang châm ngòi cho 'cuộc chiến lớn nhất trong lịch sử nhân loại'?

Theo tờ Wall Street Journal (WSJ), cuộc chiến lớn nhất từ trước đến nay trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm máy bay đã bùng nổ mạnh mẽ sau khi Nga phát lệnh tịch thu hơn 400 máy bay, với tổng trị giá lên tới hơn 10 tỷ USD.

Điện Kremlin đã nhanh chóng tung đòn giáng trả đũa sau khi bị phương Tây trừng phạt

Số máy bay này chủ yếu thuộc thương hiệu Airbus và Boeing, vốn được các hãng hàng không Nga và nước ngoài thuê nhưng đã bị mắc kẹt lại ở Nga sau khi Mosow phát động chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine hồi tháng 2/2022.

Các nhà phân tích và luật sư cho biết cuộc chiến bảo hiểm này sẽ tốn hàng trăm triệu USD chi phí pháp lý, với các vụ khiếu nại trải dài trên hai lục địa.

Phụ trách chúng là các công ty bảo hiểm của cả Nga và phương Tây, trong đó có những "gã khổng lồ" như American International Group, Chubb và Swiss Re.

Một số công ty bảo hiểm lớn nhất thế giới đang đấu tranh chống lại yêu cầu bồi thường của chủ sở hữu máy bay. Các công ty này cho rằng lẽ ra chủ sở hữu phải làm nhiều hơn để lấy lại máy bay trước khi chúng bị tịch thu. Trong khi đó, các luật sư vẫn đang tranh cãi những câu hỏi cơ bản nhất về việc ai sẽ phải trả tiền.

Nguồn cơn của cuộc tranh chấp này xuất phát từ những ngày đầu hỗn loạn của cuộc chiến Ukraine. Mỹ và châu Âu áp đặt lệnh trừng phạt lên Nga, buộc các công ty cho thuê máy bay phải chấm dứt thỏa thuận với các hãng hàng không Nga. Động thái đó khiến hàng trăm máy bay bị bỏ lại trong tình trạng lấp lửng.

Các công ty cho thuê đã không ngại chi tiền cho những đội thu hồi chuyên nghiệp nhằm lấy lại máy bay khi chúng hạ cánh xuống sân bay. Tuy nhiên, chỉ có một số ít thành công.

Điện Kremlin đã ra lệnh cho các hãng hàng không không trả lại những chiếc máy bay phản lực đó, như một sự đáp trả cho việc phương Tây tịch thu, phong tỏa nhiều tài sản của Nga và các tỷ phú Nga bị coi là thân với chính quyền. Nhiều máy bay đã được đăng ký ở Nga và đang bay các tuyến nội địa hoặc bay ra nước ngoài, tới các nước thân thiện với Moscow.

Một cách bào chữa khác là các công ty cho thuê máy bay lẽ ra có thể làm nhiều hơn để lấy lại máy bay của họ. Hãng bảo hiểm Chubb cho biết trong hồ sơ tòa án rằng các công ty “có cơ hội trước và sau ngày 24 tháng 2 năm 2022 để chuyển tài sản của họ khỏi Nga”. Trong trường hợp họ không làm được điều này, Chubb sẽ coi là họ đã “tự nguyện từ bỏ tài sản của mình” và do đó không được bảo hiểm chi trả.

Luật sư Steven C.Marks của công ty luật Podhurst Orseck, đại diện cho công ty cho thuê Carlyle Aviation Partners, gọi “những biện pháp bào chữa lố bịch” là một chiến thuật trì hoãn và đặt câu hỏi liệu tất cả các công ty bảo hiểm có đủ tiền để chi trả các yêu cầu bồi thường hay không?

Việc quản lý các yêu cầu bồi thường liên quan đến Nga của các công ty bảo hiểm “có thể dẫn đến các vấn đề quy mô lớn hơn, bao gồm hiệu ứng domino về tình trạng mất khả năng thanh toán và không thanh toán được”, ông viết trong thư gửi Văn phòng Bảo hiểm Liên bang, một cơ quan thuộc Chính phủ Mỹ giám sát ngành bảo hiểm vào tháng trước.

Đòn trả đũa của Kremlin

Theo RIA Novosti, trong một thống kê đưa vào tháng 11/2023, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nga Vitaly Savelyev cho biết, tính tới tháng 3/2022 - tức là chưa đầy 1 tháng sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, gần 800 máy bay vốn là thuê của nước ngoài đã được chuyển vào sổ đăng ký quốc gia của Nga - một con số lớn hơn gần gấp đôi so với những gì WSJ đề cập.

Ông cho biết, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cho phép các hãng hàng không Nga đứng ra đăng ký máy bay đi thuê từ các công ty nước ngoài. Điều này đồng nghĩa với việc các hãng bay Nga có thể thu giữ máy bay thuê từ nước ngoài và sử dụng chúng cho chặng nội địa.

"Chúng tôi đã lấy lại tài sản của bên khác" - Ông Savelyev nói, đề cập tới đòn trả đũa của Moscow sau khi Nga mất 76 máy bay chở khách do các lệnh trừng phạt của phương Tây. Ông Savelyev thừa nhận, ở thời điểm đó, Nga ban đầu đã "bất ngờ mất cảnh giác".

Tính tới tháng 3/2022 - tức là chưa đầy 1 tháng sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, gần 800 máy bay vốn thuê nước ngoài đã được chuyển vào sổ đăng ký quốc gia của Nga

Sở hữu máy bay với chi phí rẻ

Sau khi tiến hành thu giữ các máy bay của nước ngoài và cho phép các hãng hàng không đứng ra đăng ký tại Nga, Moscow phải đối mặt với một vấn đề nan giải: hầu hết các máy bay đều có đăng ký kép, trong khi đây là điều bị cấm theo Công ước Chicago, hay Công ước về Hàng không Dân dụng Quốc tế.

Vì vậy, nước này cần áp dụng chiến thuật khác để sở hữu số máy bay nước ngoài một cách hợp pháp. Một trong những giải pháp được đưa ra là thỏa thuận hòa giải đến từ các công ty bảo hiểm.

Theo WSJ, các công ty cho thuê máy bay thường yêu cầu các hãng hàng không mua bảo hiểm cho máy bay từ một công ty bảo hiểm địa phương (ví dụ hãng hàng không Nga sẽ mua bảo hiểm cho máy bay từ một công ty bảo hiểm ở Nga).

Sau đó, công ty bảo hiểm này sẽ chia nhỏ một phần rủi ro bằng cách đem bán cho các công ty tái bảo hiểm quốc tế. Bản thân các công ty cho thuê cũng có bảo hiểm riêng để bảo vệ khỏi các rủi ro như chiến tranh và một số nguy cơ khác.

Trong khi các công ty bảo hiểm nước ngoài đang đấu tranh, các công ty bảo hiểm Nga đã thanh toán các khoản bồi thường trị giá hơn 2 tỷ USD cho hơn 100 máy bay, theo hồ sơ chứng khoán và tuyên bố của công ty.

Công ty cho thuê máy bay thuộc tập đoàn AerCap (Ireland), vào năm 2022 đã ghi nhận khoản lỗ 2,7 tỷ USD do các máy bay mắc kẹt ở Nga. Hiện tại, AerCap đồng ý giao dịch đền bù cho 67 trong số 113 máy bay của họ ở nước này, nhận được tổng cộng 1,3 tỷ USD tiền mặt.

Các thỏa thuận hòa giải có vẻ định giá máy bay thấp hơn so với giá trị của chúng trước khi chiến tranh nổ ra. AerCap cho biết, họ đã nhận được khoảng 70% giá trị được bảo hiểm của các máy bay vào tháng trước. Giới phân tích cho rằng, Nga đang tìm cách sở hữu hợp pháp các máy bay mà họ thu giữ với chi phí rẻ.

Những thỏa thuận này dường như định giá máy bay thấp hơn giá trị của chúng so với thời điểm trước khi cuộc xung đột bắt đầu. AerCap đã nhận được khoảng 70% giá trị bảo hiểm của máy bay, công ty cho biết vào tháng trước.

Một số nhà phê bình phương Tây cho rằng, bằng cách này, Nga đang cố gắng giành quyền sở hữu những chiếc máy bay kể trên với giá rẻ.

Mặc dù vậy, không phải lúc nào cách này cũng thành công. Một số công ty cho thuê máy bay khác từ chối thỏa thuận hòa giải từ các công ty bảo hiểm Nga. Ví dụ như Carlyle Aviation Partners vẫn đang tiếp tục đòi bồi thường 700 triệu USD (cho 23 máy bay) tại tòa án bang Florida. Họ đã từ chối đề xuất từ các công ty bảo hiểm Nga.

>> Tổng thống Putin ký lệnh tuyển 150.000 lính, Nga ngăn Ukraine luân chuyển quân