Tòa án Tối cao đưa vụ kiện thuế đối ứng vào quá trình xử lý nhanh, ông Trump bất lợi?

Hôm thứ Ba, Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã đồng ý xem xét lại một phán quyết bác bỏ phần lớn các mức thuế quan do Tổng thống Donald Trump ban hành, đồng thời đưa vụ kiện này vào quy trình xét xử nhanh. Kết quả sẽ quyết định liệu các mức thuế - hiện vẫn còn hiệu lực - có được duy trì hay bị hủy bỏ vào cuối năm.

Động thái này đặt ra một phép thử có tính quyết định đối với thẩm quyền của Tổng thống trong lĩnh vực thương mại – vốn được xem là trọng tâm trong chương trình nghị sự kinh tế của ông Trump.

Các thẩm phán dự kiến sẽ tổ chức phiên tranh luận miệng kéo dài một giờ vào đầu tháng 11. Với tỷ lệ đa số 6-3 thuộc phe bảo thủ, trong đó có ba thẩm phán do ông Trump bổ nhiệm, Tòa án nhiều khả năng sẽ định hình cục diện vụ việc.

Thuế quan khẩn cấp

Tổng thống với khẩu hiệu “Nước Mỹ trên hết” đã nhiều lần viện dẫn quyền hạn khẩn cấp để áp đặt các mức thuế rộng khắp đối với các đối tác thương mại, coi tình trạng tử vong do fentanyl và thâm hụt thương mại kéo dài là “tình huống khẩn cấp”.

Tháng 2 vừa qua, ông áp mức thuế 25% đối với các mặt hàng nhập khẩu liên quan đến fentanyl từ Mexico, Canada và Trung Quốc. Đến tháng 4, ông tiếp tục mở rộng phạm vi bằng việc áp thêm các mức thuế “đối ứng” đối với toàn bộ đối tác. Hoa Kỳ vẫn tiếp tục thu thuế đồng thời đạt được các thỏa thuận thương mại với Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và Anh.

Tuy nhiên, ngày 30/8, Tòa Phúc thẩm Liên bang, trong một phán quyết 7–4, cho rằng việc ông Trump sử dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (International Emergency Economic Powers Act – IEEPA) năm 1977 để áp đặt thuế quan gần như trên toàn bộ đối tác thương mại đã vượt quá thẩm quyền. Tòa yêu cầu chính phủ phải đưa vấn đề này ra Quốc hội.

Rủi ro kinh tế và đối ngoại của Mỹ

Trong đơn kháng cáo gửi Tòa án Tối cao tuần trước, chính quyền lập luận rằng “việc tước bỏ thẩm quyền áp thuế sẽ khiến quốc gia đối mặt với nguy cơ trả đũa thương mại mà không có biện pháp phòng vệ hữu hiệu, đồng thời đẩy Hoa Kỳ trở lại bờ vực thảm họa kinh tế”.

Ông Trump đã sử dụng thuế quan như một công cụ gây sức ép nhằm buộc các đối tác thương mại nhượng bộ, song điều đó cũng làm gia tăng biến động trên thị trường tài chính khi ông nhiều lần thay đổi mức thuế áp dụng.

Đối với Trung Quốc, chính quyền Trump đã đạt được một thỏa thuận khung, mở đường cho doanh nghiệp Mỹ tiếp cận nguồn đất hiếm, dù mức thuế trung bình vẫn duy trì quanh ngưỡng 55%. Trong đàm phán, các nhà thương thuyết Mỹ tập trung vào rào cản phi thuế quan như trợ cấp, đồng thời từ chối gỡ bỏ thuế fentanyl. Chính quyền Joe Biden trước đây từng ghi nhận sự hợp tác từ Bắc Kinh, nhưng ông Trump yêu cầu thêm hành động và khẳng định sẽ “đánh giá hiệu quả trước khi quyết định”.

Theo Bộ Tài chính Hoa Kỳ, chỉ riêng tháng 7, số thu thuế quan đã đạt khoảng 30 tỷ USD; tính từ đầu năm tài chính 2025, con số này đã lên tới 142 tỷ USD. Ông Trump cảnh báo rằng việc đảo ngược chính sách có thể buộc Washington phải hoàn trả hàng tỷ USD cho chính phủ các nước. Ông còn nhấn mạnh: “Nếu Tòa án Tối cao đưa ra quyết định sai lầm, đất nước chúng ta sẽ rơi vào thảm họa; chúng ta sẽ phải trả lại hàng nghìn tỷ USD cho những quốc gia đã bóc lột chúng ta suốt 35 năm qua”.

Theo quy định của IEEPA, tổng thống chỉ được phép hành động khi đối mặt với một mối đe dọa “bất thường và đặc biệt”. Các nguyên đơn – bao gồm 12 bang do Oregon dẫn đầu cùng năm doanh nghiệp Mỹ – lập luận rằng tình trạng thâm hụt thương mại kéo dài không đáp ứng được ngưỡng này và không thể biện minh cho việc viện dẫn quyền hạn khẩn cấp.

Trong đơn kiến nghị gửi Tòa án Tối cao, chính quyền gọi phán quyết của Tòa phúc thẩm là “sai lầm”, cho rằng điều đó “phủ bóng bất ổn lên các cuộc đàm phán quốc tế đang diễn ra” và đe dọa tới cả những thỏa thuận khung đã ký lẫn tiến trình thương lượng hiện tại. Chính quyền cũng nhấn mạnh: “Do các mức thuế quan áp dụng theo IEEPA, sáu đối tác thương mại lớn cùng Liên minh châu Âu (27 quốc gia) đã ký kết các thỏa thuận khung với Hoa Kỳ, chấp nhận các điều chỉnh mạnh mẽ theo hướng có lợi cho Washington”.

Trong một tuyên bố đính kèm hồ sơ kháng cáo, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent khẳng định phán quyết của Tòa phúc thẩm “làm suy yếu nghiêm trọng khả năng tiến hành ngoại giao thực tiễn của tổng thống, cũng như năng lực bảo vệ an ninh quốc gia và nền kinh tế Hoa Kỳ”.

Trước đó, vào tháng 5, một hội đồng gồm ba thẩm phán thuộc Tòa án Thương mại Quốc tế có trụ sở tại New York cũng đã kết luận rằng tổng thống đã vượt quá thẩm quyền khi viện dẫn quyền hạn khẩn cấp để áp đặt thuế quan nặng nề đối với tất cả các đối tác thương mại.

Theo SCMP