Toàn cảnh trận địa pháo cổ lớn nhất Đông Dương trên ngọn núi cao 245m: Di tích quốc gia lưu giữ nhiều hiện vật lịch sử hào hùng
Di tích lịch sử cấp quốc gia này đã được Bộ Văn hóa - Thể thao công nhận vào năm 1992.
Núi Lớn, còn gọi là núi Tương Kỳ, có độ cao 245m, tọa lạc tại thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Tại đây, di tích Trận địa pháo cổ và hầm thủy lôi Núi Lớn - trận địa pháo cổ lớn nhất Đông Dương vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, tồn tại bền vững suốt hơn 100 năm qua.
Nằm bên sườn núi Lớn, trận địa pháo cùng hầm thủy lôi là những công trình quân sự cổ kính, mang đậm dấu ấn lịch sử tại Vũng Tàu. Du khách có thể bắt đầu hành trình từ bãi Sau, đi theo con đường Thùy Vân, qua bãi Trước và tiếp tục trên con đường Trần Phú, nơi một bên là biển xanh bao la, bên kia là núi non hùng vĩ.
Theo thông tin từ Bảo tàng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, con đường dẫn lên khu di tích như hòa mình vào bức tranh sơn thủy hữu tình của thiên nhiên. Khi đến con hẻm số 444 Trần Phú, du khách sẽ đi qua con đường nhựa uốn lượn giữa những hàng cây xanh mát, dẫn lên núi. Chỉ sau khoảng 1,5km, du khách sẽ đặt chân đến trận địa pháo cổ và hầm thủy lôi từ thời Pháp - Nhật.
Còn theo thông tin từ VietNamNet, trong sử sách những khẩu pháo tại đây được xem là lớn nhất Đông Dương vào thời điểm bấy giờ. Năm 1895, khi thực dân Pháp chiếm đóng Nam Bộ, họ đã xây dựng một hệ thống phòng thủ ven biển Vũng Tàu, bao gồm 23 khẩu đại pháo bố trí trên các ngọn núi, trong đó có Núi Lớn. Các khẩu pháo được bố trí theo hình vòng cung, mỗi khẩu nặng đến 15 tấn và hiện vẫn còn giữ nguyên hiện trạng.
Các khẩu pháo này được sản xuất từ năm 1872 đến 1876, với ba phần chính: Nòng pháo, giá đỡ và mâm xoay. Đằng sau mỗi bệ pháo là hầm chứa đạn và hầm cho pháo thủ, được kết nối với nhau bằng hệ thống giao thông hào kiên cố.
Bảo tàng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu chia sẻ, cách trận địa pháo cổ khoảng 200m là hầm thủy lôi, được xây dựng vào năm 1944 khi Nhật chiếm đóng. Ban đầu, hầm này được sử dụng để bảo vệ Vịnh Gành Rái, nhằm ngăn chặn tàu liên quân Anh - Pháp. Sau này, nơi đây còn được tận dụng để che giấu chiến sĩ và cất giữ vũ khí phục vụ cho công cuộc kháng chiến. Hầm có hình dạng vòm, với phần nóc được đổ xi măng và đá, có hai cửa cách nhau 8,5m, lòng hầm rộng, được nối theo hình chữ U, cao 2,7m và rộng hơn 100m².
Sau khi tham quan trận địa pháo và hầm thủy lôi, du khách có thể tiếp tục khám phá Di tích lịch sử Quốc gia Bạch Dinh, một công trình kiến trúc nổi bật từ thời Pháp thuộc. Bạch Dinh được xây dựng trong giai đoạn 1898-1902, ban đầu là nơi nghỉ dưỡng của Toàn quyền Đông Dương.
Hiện vật lịch sử vẫn lưu giữ nguyên hiện trạng
Theo VietNamNet, trận địa pháo cổ là nơi du khách có thể tận hưởng không gian thoáng đãng và chiêm ngưỡng toàn cảnh biển Vũng Tàu. Nhận thấy vị trí chiến lược quan trọng của khu vực, vào năm 1885, thực dân Pháp đã tiến hành xây dựng hệ thống hầm và lắp đặt trận địa pháo trên núi Lớn, mất khoảng 15 năm để hoàn thành. Với độ cao 100m so với mực nước biển, khuôn viên rộng hơn 1ha này chứa 6 khẩu pháo khổng lồ, mỗi khẩu nặng khoảng 15 tấn, được sắp xếp theo hình vòng cung, cách nhau 17,5m.
Các khẩu pháo cổ có cấu tạo phức tạp với 5 bộ phận chính: Bệ pháo, giá súng, nòng súng, buồng đạn và đuôi nòng. Nòng súng dài 2,82m, buồng đạn dài 1,28m, và đuôi pháo bằng thép có chiều dài lên tới 3m. Những khẩu pháo này được đặt trên mâm pháo có khả năng quay 360 độ, cùng với hệ thống răng cưa giúp nâng và hạ tầm bắn. Xung quanh là 8 hầm trú ẩn và hệ thống hào giao thông dài 102m, tạo thành một khu quân sự kiên cố, theo Bảo tàng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.
Hầm thủy lôi, một công trình quân sự đặc biệt, là nơi cất giữ vũ khí chiến lược của phát xít Nhật. Vào năm 1941, Nhật đã kiểm soát quân sự và buộc Pháp ký hiệp ước phòng thủ chung Đông Dương. Sau đó, vào tháng 10, Nhật đổ bộ vào Vũng Tàu và nhanh chóng củng cố vị trí phòng thủ tại đây bằng cách xây dựng các lô cốt, hầm ngầm, bố trí đại bác và thả thủy lôi tại cửa biển để ngăn chặn quân Đồng Minh.
Hầm thủy lôi nằm cách trận địa pháo khoảng 200m về phía tây, được xây dựng vào năm 1944 và hoàn thành sau bốn tháng. Đây là kho cất giữ thủy lôi của Nhật với thiết kế kiên cố hình vòm, tường dày 1m, được phủ đá và xi măng phía trên. Hai cửa hầm cách nhau 8,5m, cao và rộng, bố trí thông nhau theo hình chữ U. Kết thúc chiến tranh, Nhật đã tháo gỡ 32 quả thủy lôi dưới biển và cất vào hầm.
Sau khi Nhật thất thế trong Thế chiến II, lực lượng quân dân Vũng Tàu đã nhiều lần đột nhập vào hầm thủy lôi để thu thập khí tài của địch, phục vụ cho cuộc kháng chiến giành độc lập. Trong vòng 6 tháng, họ kiên trì phá hầm, vận chuyển 30 quả thủy lôi từ núi Lớn để chế tạo lựu đạn và bộc phá cho các trận chiến.
Hầm thủy lôi có kiến trúc châu Âu thế kỷ XIX, tòa nhà ba tầng trắng tinh khôi nằm giữa rừng núi Vũng Tàu mang lại vẻ đẹp sang trọng và tĩnh lặng. Xung quanh Bạch Dinh là hàng cây sứ rợp bóng mát và 146 bậc thang đá, tạo nên không gian thoáng đãng, yên bình.
