Từ hạng 8 lên hạng 2: Quyền lực mềm của Trung Quốc tăng vọt, nỗ lực suốt 10 năm thành hiện thực nhờ... YouTuber Mỹ
Các streamer phương Tây và trò chơi điện tử đã góp phần không nhỏ làm đẹp hình ảnh của Trung Quốc trong mắt người nước ngoài.
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có lẽ sẽ ngạc nhiên khi biết rằng phần nào hình ảnh tốt đẹp của Trung Quốc ở nước ngoài đến từ một livestreamer sôi nổi 20 tuổi đến từ nước Mỹ tên là Darren Watkins Junior. Anh được biết đến với cái tên “IShowSpeed”, và chỉ trong một chuyến đi ngắn, anh đã làm được cho hình ảnh Trung Quốc ở nước ngoài nhiều hơn bất kỳ chiến dịch tuyên truyền nào.
Trong chuyến đi kéo dài hai tuần vào tháng 3 và 4, anh đã chia sẻ với 38 triệu người theo dõi của mình về Trung Quốc, từ lịch sử phong phú (như cú nhào lộn trên Vạn Lý Trường Thành), con người thân thiện (trò chuyện vui vẻ với người đóng giả Donald Trump nổi tiếng nhất Trung Quốc), đến công nghệ hiện đại (nhảy múa cùng robot hình người, ăn KFC được giao bằng drone, và trải nghiệm taxi bay).
Khi lái xe xuống một hồ nước ở Thâm Quyến, ngồi trong chiếc xe điện lưỡng cư kiểu James Bond, anh sững sờ ngạc nhiên: “Trời ơi, xe này không chìm… Trung Quốc làm được đấy, mấy chiếc xe Trung Quốc làm được thật!”. Hoặc như anh thường nói suốt chuyến đi: “Trung Quốc khác biệt thật, anh bạn ạ”.
Đó chính là kiểu nhiệt thành mà các nhà lãnh đạo Trung Quốc từ lâu đã mong muốn khơi dậy trong lòng người nước ngoài. Trong nhiều năm, nền kinh tế lớn thứ hai nỗ lực xây dựng “quyền lực mềm” – một hình thức ảnh hưởng giúp quốc gia đạt được mục tiêu mà không cần đến ép buộc hay sử dụng vũ lực. Ngay từ năm 2013, Bộ Chính trị đã khẳng định rằng quyền lực mềm là yếu tố thiết yếu trong việc hiện thực hóa “Giấc mộng Trung Hoa về phục hưng dân tộc”.
Nhưng việc này chưa bao giờ dễ dàng. Trên trường quốc tế, tuyên truyền chính thống của Trung Quốc thường không tạo được tiếng vang, khi nhiều người vẫn tỏ ra dè dặt với quá khứ, thậm chí là cả hiện tại vì xã hội Trung Quốc vẫn có nhiều điểm đối lập so với phương Tây.
Tuy nhiên, ngày càng có nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, đang bị thuyết phục. Darren Watkins Jr. chỉ là một trong hàng loạt vlogger quốc tế đã liên tục chia sẻ trải nghiệm từ các chuyến đi đến Trung Quốc kể từ khi nước này mở cửa trở lại sau đại dịch Covid-19. Doanh nghiệp Trung Quốc giờ đây đang sở hữu những công nghệ tiên tiến hàng đầu, đồng thời xuất khẩu văn hóa đại chúng một cách ngày càng hiệu quả.
Khoảng một thập kỷ trước, Trung Quốc chi khoảng 10 tỷ USD mỗi năm để cải thiện hình ảnh quốc tế, theo một học giả Mỹ. Giờ đây, con số đó có thể còn cao hơn. Các quan chức đã thành lập 500 Viện Khổng Tử tại các trường đại học nước ngoài, cung cấp các chương trình dạy tiếng Trung và quảng bá văn hóa. Truyền thông nhà nước Trung Quốc liên tục đăng tải những câu chuyện tích cực lên các nền tảng mạng xã hội phương Tây. Hàng trăm phóng viên nước ngoài được mời đến Trung Quốc mỗi năm, được đưa đi tham quan những điểm nổi bật như mạng lưới đường sắt cao tốc hiện đại.
Tuy nhiên, những nỗ lực từ này ngày càng mờ nhạt trước làn sóng ảnh hưởng đến từ các sản phẩm công nghệ và văn hóa do khu vực tư nhân dẫn dắt. Cuối năm ngoái, DeepSeek – một công ty trí tuệ nhân tạo Trung Quốc – gây chú ý toàn cầu khi công bố mô hình AI hiệu quả gần như tương đương với các sản phẩm phương Tây nhưng có chi phí huấn luyện thấp hơn nhiều. Xe điện Trung Quốc đang được thị trường nước ngoài săn đón, và dòng sản phẩm drone tiêu dùng của Trung Quốc đã giữ vị trí dẫn đầu thế giới suốt nhiều năm. Giờ đây, các sản phẩm văn hóa cũng bắt đầu thu hút khán giả quốc tế.
Vào những năm 2010, Trung Quốc từng nhìn Hàn Quốc với ánh mắt ghen tị khi làn sóng K-pop bùng nổ toàn cầu. Giờ đây, Trung Quốc lại đang trở thành “người chơi lớn” trong lĩnh vực trò chơi điện tử. Bốn trong số mười trò chơi di động có doanh thu cao nhất toàn cầu năm 2024 được phát triển bởi các công ty Trung Quốc.
Một ví dụ điển hình là Genshin Impact – tựa game nhập vai phiêu lưu thu về hơn 1 tỷ USD mỗi năm. Năm ngoái, một công ty Trung Quốc đã phát hành Black Myth: Wukong – bom tấn trò chơi đầu tiên của Trung Quốc. Lấy cảm hứng từ nhân vật Tôn Ngộ Không, trò chơi này đậm đặc màu sắc văn hóa dân gian Trung Hoa. Theo ước tính, 30% trong số 25 triệu người chơi đến từ bên ngoài Trung Quốc.
Các sản phẩm truyền thông mà thế giới đang tiêu thụ ngày càng mang dấu ấn Trung Quốc. TikTok, ứng dụng video ngắn thuộc sở hữu của công ty Trung Quốc Bytedance, hiện là ứng dụng mạng xã hội được tải nhiều nhất toàn cầu. Tại nhiều quốc gia như Mexico và Indonesia, khán giả cũng đang đón nhận nhiệt tình các phim truyền hình siêu ngắn của Trung Quốc – những tập phim dài khoảng một phút, được thiết kế đặc biệt để xem trên điện thoại di động.
>> Thống đốc Fed cảnh báo lạm phát tăng vọt, hé lộ khả năng cắt giảm lãi suất
Trung Quốc sau đại dịch: Hình ảnh quốc gia đang dần phục hồi
Nhiều cuộc khảo sát cho thấy mức độ yêu thích Trung Quốc trên thế giới từng chạm đáy trong thời kỳ đại dịch, nhưng đang dần cải thiện.
Mỗi năm, công ty tư vấn Brand Finance thực hiện khảo sát với 100.000 người trên toàn cầu về hình ảnh và tầm ảnh hưởng của các quốc gia. Kết quả cho thấy, “thương hiệu” quốc gia của Trung Quốc xếp thứ 8 toàn cầu vào năm 2021, và đã vươn lên vị trí thứ 2 trong năm nay, chỉ sau Mỹ.
Theo các cuộc thăm dò của tổ chức phi chính phủ Alliance of Democracies Foundation (trụ sở tại Đan Mạch), quan điểm toàn cầu về Trung Quốc đã được cải thiện ổn định kể từ năm 2022. Cụ thể, “chỉ số cảm nhận ròng” (net perception rating) của Trung Quốc đã tăng từ -4% năm 2022 lên +14% trong khảo sát mới nhất công bố tháng này. Trong khi đó, Mỹ lại giảm mạnh từ +22% xuống -5% chỉ trong vòng một năm.
Một khảo sát gần đây của Pew Research Center cũng cho thấy, ngay cả tại Mỹ – nơi dư luận thường có cái nhìn tiêu cực về Trung Quốc – tâm lý đã dịu đi phần nào, đặc biệt là trong nhóm người trẻ tuổi, vốn có cái nhìn mềm mỏng hơn đối với Trung Quốc.
Sau giai đoạn sụt giảm vì đại dịch, giới chức đang nỗ lực thu hút du khách trở lại. Năm ngoái, Trung Quốc đã dỡ bỏ quy định thị thực đối với công dân từ 38 quốc gia (chủ yếu ở châu Âu), cho phép lưu trú tối đa một tháng. Năm 2024, khoảng 30 triệu du khách quốc tế đến Trung Quốc – tăng gần 80% so với năm trước, nhưng vẫn thấp hơn mức đỉnh trước Covid.
Theo The Economist
>> Xuất khẩu lao dốc, sản xuất ‘đóng băng’: Châu Á ‘rét run’ vì chính sách thuế của ông Trump
