Vị danh y kiệt xuất đặt nền móng cho y học cổ truyền Việt Nam, được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới
Vì những đóng góp to lớn của ông cho y học nước nhà, nhân dân và giới y học tôn vinh ông là "Y thánh của Việt Nam".
Chân dung Y thánh của Việt Nam - Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác
Danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác (1724-1791) sinh ra trong một gia đình có truyền thống học vấn, với quê cha ở Hưng Yên và quê mẹ tại Hà Tĩnh. Không chỉ là một danh y kiệt xuất, ông còn được biết đến là một nhà văn, nhà thơ và nhà tư tưởng lớn.
Ngay từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh xuất chúng, từng đỗ Tam trường và gia nhập quân đội chúa Trịnh. Tuy nhiên, khi chứng kiến cảnh loạn lạc, ông quyết định rời bỏ quan trường, trở về quê mẹ để sống ẩn dật. Chính tại đây, ông bén duyên với nghề y sau lần được lương y Trần Độc chữa bệnh, từ đó cống hiến trọn đời cho y học.
Lê Hữu Trác say mê nghiên cứu y học và lấy hiệu danh "Hải Thượng Lãn Ông", thể hiện lối sống thanh cao, giản dị. Ông đã xây dựng nền tảng y học Việt Nam dựa trên tư duy độc lập, kết hợp lý luận Đông y với thực tiễn chữa bệnh cho người Việt.
Tác phẩm để đời của ông, “Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh”, gồm 28 tập, 66 quyển, được xem là tinh hoa y học Việt Nam, bao quát nhiều lĩnh vực như nội khoa, ngoại khoa, y đức, vệ sinh và dinh dưỡng.
Không chỉ tận tâm cứu chữa người bệnh, ông còn truyền bá y học, giảng dạy và đào tạo nhiều thế hệ thầy thuốc có y đức và tài năng. Năm 1781, ông được chúa Trịnh Sâm triệu ra kinh thành để chữa bệnh cho thế tử Trịnh Cán. Sự kiện này được ông ghi lại trong “Thượng Kinh Ký Sự”, phản ánh chân thực cuộc sống kinh thành Thăng Long hơn 200 năm trước.
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác không chỉ là một danh y kiệt xuất, mà còn là một nhà thơ tài hoa. Ông sáng tác nhiều bài thơ, ca từ mộc mạc, dễ hiểu, nhằm truyền bá kiến thức y học đến mọi tầng lớp nhân dân.
Năm 1791, ông qua đời nhưng tư tưởng và di sản y học của ông vẫn còn mãi. Nhân dân và giới y học tôn vinh ông là "Y thánh của Việt Nam", dựng lên nhiều di tích và miếu thờ tại các địa phương để tưởng nhớ sự nghiệp vĩ đại mà ông để lại cho nền y học nước nhà.
Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được UNESCO vinh danh là Danh nhân văn hóa thế giới vào năm 2023, nhân dịp kỷ niệm 300 năm ngày sinh của ông (1724-2024). Đây là sự ghi nhận đối với những đóng góp to lớn của ông trong lĩnh vực y học, văn học và tư tưởng, không chỉ ở Việt Nam mà còn có tầm ảnh hưởng quốc tế.
Người đầu tiên trong lịch sử Việt Nam đặt nền móng xây dựng y học cổ truyền
Theo Vietnamnet, PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền (Bộ Y tế), cho biết bên cạnh việc đề cao y đức, Hải Thượng Lãn Ông còn là người đặt nền móng vững chắc cho y thuật Việt Nam.
Đại danh y Lê Hữu Trác luôn nhấn mạnh rằng, để trở thành một thầy thuốc giỏi, người học cần không ngừng trau dồi kiến thức. Ông tiếp thu tinh hoa từ y học cổ truyền, nhưng không rập khuôn, mà luôn chọn lọc, linh hoạt, sáng tạo, kết hợp lý luận Đông y với thực tiễn điều trị, tạo nên một phương pháp chữa bệnh đặc trưng của người Việt.
Trong các tác phẩm y học của mình, Hải Thượng Lãn Ông không chỉ tập trung vào chữa bệnh, mà còn đặc biệt chú trọng giáo dục người dân về cách bảo vệ sức khỏe. Ông đề cao tầm quan trọng của việc điều chỉnh lối sống, duy trì thói quen sinh hoạt lành mạnh để phòng ngừa bệnh tật, giúp người dân khỏe mạnh từ gốc, thay vì chỉ chữa trị khi đã mắc bệnh.
Danh y Lê Hữu Trác đã tổng hợp và thu thập 2.854 phương thuốc kinh nghiệm của các bậc tiền bối, đồng thời bổ sung hơn 350 vị thuốc mới, tạo nguồn tư liệu quý giá để các thế hệ y học sau này có thể nghiên cứu và ứng dụng.
Theo PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, nhiều y bác sĩ và lương y hiện nay vẫn vận dụng các bài thuốc và kiến thức y học của Hải Thượng Lãn Ông trong quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh nhân. Đặc biệt, tư tưởng y học của ông không chỉ giới hạn trong y học lâm sàng, mà còn được áp dụng vào văn hóa ẩm thực, giúp người Việt ăn uống đúng cách để phòng bệnh và nâng cao sức khỏe một cách bền vững.
PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh cũng nhấn mạnh rằng các bài thuốc của Hải Thượng Lãn Ông không chỉ được lưu truyền trong dân gian, mà ngày nay còn được các nhà khoa học nghiên cứu bằng phương pháp hiện đại, chứng minh hiệu quả trong điều trị bệnh. Nhiều bài thuốc đã được ứng dụng vào sản xuất, giúp người dân sử dụng rộng rãi trong việc phòng và chữa bệnh.
Dù đã trải qua hàng trăm năm, di sản y học của Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác vẫn giữ nguyên giá trị to lớn. Những tinh hoa y học mà ông để lại vẫn tiếp tục được thế hệ thầy thuốc ngày nay kế thừa và phát huy, góp phần quan trọng vào sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân.
Tổng hợp
