Vì sao người gầy vẫn có thể bị gan nhiễm mỡ?

Gan nhiễm mỡ lâu nay thường được xem là bệnh của người thừa cân hoặc mắc tiểu đường. Tuy nhiên, thực tế y khoa cho thấy nhiều người dù gầy gò, chỉ số BMI hoàn toàn bình thường vẫn được chẩn đoán mắc bệnh.

Nghịch lý này ngày càng phổ biến tại Việt Nam, khiến các bác sĩ phải lên tiếng cảnh báo về những hiểu lầm nguy hiểm trong cộng đồng. Dưới đây là những lý do khiến người gầy vẫn có thể mắc gan nhiễm mỡ.

Mỡ nội tạng chính là thủ phạm phía sau vóc dáng gầy

Theo chuyên gia, khoảng 10-20% người bệnh gan nhiễm mỡ thuộc nhóm gầy về cân nặng nhưng béo về chuyển hóa. Lý do là mỡ trong cơ thể không chỉ nằm dưới da mà còn tích tụ quanh gan, ruột và các cơ quan nội tạng. Loại mỡ này dù ít nhưng gây rối loạn chuyển hóa mạnh hơn nhiều so với mỡ dưới da.

Ở những người ăn uống thất thường, bỏ bữa hoặc giảm cân quá mức, cơ thể thiếu glucose và buộc gan chuyển hóa mỡ để tạo năng lượng. Dòng mỡ liên tục dồn về gan lâu ngày sẽ gây tích tụ và hình thành gan nhiễm mỡ dù bên ngoài cơ thể vẫn gầy.

Tại Việt Nam, người trưởng thành có khung xương nhỏ và tỷ lệ tích mỡ nội tạng cao hơn nhiều quốc gia khác, khiến BMI không còn là chỉ số phản ánh chính xác nguy cơ bệnh. Điều này khiến nhiều người gầy chủ quan, bỏ qua việc kiểm tra gan định kỳ.

Di truyền, bệnh lý nền và chế độ ăn uống thiếu khoa học

Ngoài mỡ nội tạng, các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một số người mang gene rối loạn chuyển hóa khiến họ dễ tích mỡ trong gan dù duy trì cân nặng lý tưởng. Bên cạnh đó, các bệnh lý như tiểu đường và đề kháng insulin cũng là tác nhân thầm lặng. Đường huyết tăng cao buộc gan phải hoạt động nhiều hơn, từ đó khiến chất béo bị mắc kẹt và tích tụ trong tế bào gan.

Chế độ ăn uống không cân đối cũng đóng vai trò quan trọng. Những người gầy nhưng tiêu thụ thường xuyên đồ ngọt, nước giải khát, trà sữa, thức ăn nhanh hoặc thực phẩm chế biến sẵn rất dễ bị rối loạn chuyển hóa chất béo.

Một số trường hợp ăn chay thiếu khoa học, kiêng khem quá mức hoặc chỉ ăn tinh bột và rau củ mà không bổ sung protein, chất béo tốt, khiến cơ thể thiếu dưỡng chất và buộc gan phải xử lý mỡ nhiều hơn. Đây là nguyên nhân khiến không ít người tuy gầy nhưng lại âm thầm mắc gan nhiễm mỡ.

Ít vận động là yếu tố khiến gan quá tải dù cân nặng không đổi

Một hiểu lầm phổ biến trong cộng đồng là người gầy không cần tập thể dục để kiểm soát cân nặng. Thực tế, thiếu vận động khiến khối cơ giảm, trao đổi chất kém và khả năng đốt mỡ bị suy giảm. Điều này khiến chất béo có xu hướng tích tụ nhiều hơn trong gan.

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh rằng người gầy nhưng lười vận động vẫn có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ ngang hoặc cao hơn người béo, bởi vấn đề nằm ở chất lượng chuyển hóa chứ không chỉ ở số cân nặng.

Không ít bệnh nhân khi đến khám đã trong tình trạng men gan tăng cao, gan nhiễm mỡ độ 2-3 dù cơ thể rất gầy và thậm chí có người từng cố tình giảm cân để khỏe hơn.

Thuốc, rượu bia và thói quen sống gây hại cho gan

Ngoài những yếu tố trên, việc sử dụng kéo dài một số loại thuốc như corticosteroid, tamoxifen hoặc amiodarone cũng có thể làm tăng tích tụ mỡ trong gan. Người gầy nhưng hút thuốc lá hoặc uống bia rượu thường xuyên vẫn có nguy cơ tổn thương gan giống như nhóm thừa cân.

Đây là lý do nhiều trường hợp chỉ được phát hiện bệnh khi đã tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (NASH), giai đoạn có thể gây xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan nếu không điều trị kịp thời.

Theo các bác sĩ, tỷ lệ biến chứng nặng ở nhóm người gầy đôi khi còn cao hơn nhóm béo phì bởi họ thường chủ quan, không đi khám sớm và không nhận ra các nguy cơ đang tồn tại trong chính lối sống của mình.

Chủ động kiểm soát, không thể đứng ngoài nhóm nguy cơ

Để phòng ngừa gan nhiễm mỡ, bác sĩ khuyến cáo mỗi người cần duy trì chế độ ăn uống khoa học, tăng cường rau xanh, cá, ngũ cốc nguyên hạt và protein, đồng thời hạn chế đường, thực phẩm chiên rán, đồ chế biến sẵn và rượu bia. Vận động tối thiểu 30 phút mỗi ngày và đảm bảo tổng thời gian tập luyện khoảng 150 phút mỗi tuần giúp hỗ trợ chuyển hóa và giảm mỡ nội tạng hiệu quả.

Người mắc bệnh nền như tiểu đường hoặc rối loạn mỡ máu cần tuân thủ điều trị và kiểm tra men gan, mỡ máu và siêu âm bụng định kỳ. Những ai đang điều trị bằng các loại thuốc có nguy cơ gây hại cho gan cũng nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn phù hợp.

Gan nhiễm mỡ không chỉ là bệnh của người béo. Người gầy hoàn toàn có thể mắc bệnh và thậm chí đối mặt với biến chứng nặng nếu chủ quan. Vì vậy, thay vì dựa vào vóc dáng để đánh giá sức khỏe, mỗi người nên quan tâm nhiều hơn đến thói quen ăn uống, vận động và tầm soát định kỳ. Một lá gan khỏe mạnh không phụ thuộc vào cân nặng mà phụ thuộc vào cách chúng ta chăm sóc cơ thể mỗi ngày.