Việt Nam chính thức vượt Thái Lan, trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới

Nửa đầu năm 2025, Việt Nam thiết lập một cột mốc đáng chú ý trên bản đồ thương mại nông sản toàn cầu khi vượt Thái Lan để trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Ấn Độ.

Theo số liệu từ Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, Việt Nam đã xuất khẩu 4,72 triệu tấn gạo trong 6 tháng đầu năm, tăng 3,6% so với cùng kỳ 2024. Trong khi đó, Thái Lan chỉ đạt 3,73 triệu tấn, giảm tới 27,3%. Khoảng cách hơn 1 triệu tấn không đơn thuần là vấn đề sản lượng, mà phản ánh sự chuyển dịch cán cân sức mạnh giữa hai quốc gia xuất khẩu chủ lực tại châu Á.

Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, đã mở ra một khoảng trống lớn trên thị trường, và Việt Nam là một trong những quốc gia nhanh nhạy nhất trong việc tận dụng khoảng trống đó. Sản lượng tăng, thị phần mở rộng tại các thị trường then chốt như Philippines, châu Phi, Trung Đông và cả châu Âu.

Đến khi Ấn Độ quay lại thị trường, giá gạo thế giới hạ nhiệt mạnh. Điều này đặt các nhà xuất khẩu có giá thành cao như Thái Lan vào thế khó. Gạo Jasmine vốn là “con át chủ bài” của Thái Lan lại trở nên kén khách do mức giá vượt trội. Ngược lại, gạo Việt Nam, với mức giá dao động quanh 514–517 USD/tấn, trở thành lựa chọn cân bằng giữa chất lượng và giá cả, đặc biệt tại các thị trường đang phát triển.

Không còn đơn thuần xuất gạo thô giá rẻ, Việt Nam đã và đang tái định vị thương hiệu gạo quốc gia. Các giống gạo như ST24, ST25, từng giành thứ hạng cao tại các cuộc thi gạo ngon nhất thế giới, không chỉ góp phần nâng giá trị kim ngạch mà còn giúp Việt Nam dần thâm nhập các thị trường cao cấp như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Đáng chú ý, giá trị xuất khẩu gạo trong nửa đầu năm nay đạt khoảng 2,3 tỷ USD, tăng 34,7% so với cùng kỳ 2024. Điều này cho thấy chiến lược nâng chất và chuyển dịch cơ cấu sản phẩm của ngành nông nghiệp đang phát huy tác dụng.

Việt Nam đã xuất khẩu 4,72 triệu tấn gạo trong 6 tháng đầu năm. (Ảnh minh họa)

Điểm mạnh khác biệt của Việt Nam là sự linh hoạt về chủng loại sản phẩm – từ gạo trắng, gạo thơm, đến gạo hữu cơ, gạo Japonica. Kèm theo đó là sự chủ động của các doanh nghiệp trong việc mở rộng thị trường, kết nối trực tiếp với hệ thống phân phối nước ngoài, cũng như đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng.

Bên cạnh đó, xu hướng toàn cầu đang hướng tới gạo "bền vững", ít phát thải và có truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Việt Nam đang chuyển mình theo hướng đó: tái cơ cấu vùng trồng, áp dụng kỹ thuật canh tác thông minh, truy xuất nguồn gốc, siết chặt kiểm soát dư lượng hóa chất nông nghiệp, thúc đẩy chứng nhận chất lượng. Đây là nền tảng quan trọng để duy trì vị trí số 2, và thậm chí rút ngắn khoảng cách với Ấn Độ trong dài hạn.

Trái ngược với đà bứt phá của Việt Nam, Thái Lan đang gặp khó khăn từ nhiều phía: chi phí sản xuất cao, đồng baht mạnh khiến giá xuất khẩu kém cạnh tranh, nông dân thiếu hỗ trợ tài chính kịp thời, trong khi gạo thơm lại bị đánh thuế đến 36% tại thị trường Mỹ, một trong những thị trường quan trọng nhất của Thái Lan.

Chính Hiệp hội xuất khẩu gạo Thái Lan cũng thừa nhận: nếu không có sự điều chỉnh mạnh về chính sách sản xuất và xuất khẩu, sẽ rất khó để họ lấy lại vị thế trong ngắn hạn.

Việc vượt Thái Lan là một thành tựu quan trọng, nhưng đó không phải là đích đến cuối cùng. Việt Nam cần tiếp tục theo đuổi chiến lược nâng cao giá trị, ổn định chất lượng và đảm bảo tính bền vững trong chuỗi sản xuất – xuất khẩu. Sự chuyển mình này không chỉ là bài học về thương mại nông sản, mà còn là minh chứng cho năng lực thích ứng và tư duy chiến lược của một quốc gia đang hướng tới nền nông nghiệp hiện đại, thông minh và xanh.

Từ chỗ đi sau, Việt Nam đang dần vươn lên vai trò người dẫn dắt. Hạt gạo, biểu tượng một thời của nền kinh tế nông nghiệp, đang trở thành niềm tự hào quốc gia trong cuộc chơi toàn cầu hóa.