Việt Nam dự kiến cho người dân chọn nhà cung cấp điện từ 2027: Sếp EVN cảnh báo cần hết sức thận trọng, vì sao?

Theo dự thảo quyết định của Thủ tướng về phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh, Việt Nam dự kiến vận hành thị trường bán lẻ điện từ năm 2027. Tức, người dân, doanh nghiệp được chọn nhà cung cấp điện. Đây là giai đoạn thứ ba của thị trường sau giai đoạn phát điện cạnh tranh (từ tháng 7/2012) và bán buôn cạnh tranh (từ tháng 7/2019).

Chia sẻ tại diễn đàn "Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch" chiều 18/12, ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng ban Kinh doanh và mua bán điện EVN cảnh báo, thị trường bán lẻ điện cần được thiết kế thận trọng.

Ông cho rằng, bán lẻ điện chỉ triển khai khi đáp ứng đủ các điều kiện về dự phòng nguồn và lưới, nhằm tránh rủi ro thiếu điện và bảo đảm ổn định hệ thống.

Theo ông, Việt Nam muốn phát triển thị trường bán lẻ đạt tiêu chí của thị trường bán lẻ, cung ứng đủ điện là việc đương nhiên. Ngược lại, trong trường hợp, chưa đáp ứng tiêu chí cơ bản của thị trường bán lẻ, sự điều tiết của Chính phủ sẽ khó trong cung ứng điện.

"Đây là vấn đề cẩn trọng trong thiết kế thị trường bán lẻ," ông Dũng nói.

Đại diện EVN cũng dẫn kinh nghiệm quốc tế, cho biết mỗi quốc gia lựa chọn một mô hình thị trường điện khác nhau. Có nước chỉ dừng ở thị trường bán buôn điện cạnh tranh; có nước từng triển khai bán lẻ nhưng sau đó quay trở lại mô hình bán buôn. Riêng tại Mỹ, ông Dũng cho biết vẫn còn nhiều bang chưa mở cửa thị trường bán lẻ điện.

Theo phân tích của ông, để triển khai thị trường bán lẻ điện, các quốc gia thường phải đáp ứng những tiêu chí nhất định. Trong đó, phụ tải điện phải đạt trạng thái gần bão hòa hoặc chỉ tăng trưởng ở mức thấp, khoảng 1-2%, qua đó giúp giảm chi phí đầu tư lưới truyền tải. Khi đó, cạnh tranh trên thị trường bán lẻ chủ yếu diễn ra thông qua chất lượng dịch vụ của các đơn vị cung ứng.

Bên cạnh đó, dự phòng trên lưới điện cần đảm bảo 30% trở lên. Tức, cung điện phải luôn lớn hơn cầu, từ đó mới tạo sự cạnh tranh, kéo giá giảm. Đây là vấn đề cốt yếu của thị trường bán lẻ.

“Muốn đạt được các tiêu chí của thị trường bán lẻ điện, điều tiên quyết là phải bảo đảm cung ứng đủ điện”, ông Dũng nhấn mạnh, đồng thời cảnh báo việc vận hành thị trường bán lẻ khi chưa đáp ứng đầy đủ các điều kiện cơ bản có thể dẫn tới tình trạng mất cân đối cung - cầu trong một giai đoạn nhất định.

Theo đại diện EVN, mục tiêu quan trọng hàng đầu của thị trường điện vẫn là bảo đảm cung ứng đủ điện cho nền kinh tế và đời sống. “Sau đó mới đến yêu cầu về công khai, minh bạch và thúc đẩy cạnh tranh”, ông Dũng nói thêm.

Cũng tại Diễn đàn, ông Dũng thông tin thêm, EVN hiện đã bảo đảm cung cấp điện ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội, với tỷ lệ hộ dân có điện đạt gần 100%. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng điện tối thiểu 12%/năm trong giai đoạn tới, vai trò của doanh nghiệp Nhà nước trong đầu tư các nguồn điện lớn như LNG, điện gió ngoài khơi, điện hạt nhân là hết sức quan trọng.

Cũng về vấn đề bán lẻ điện, tại diễn đàn, các chuyên gia khác cho rằng việc triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh không thể chậm trễ hơn.

Ở góc độ quản lý chuyên ngành, ông Hồ Đình Thám - Cố vấn thường trú về thị trường điện, Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, Việt Nam đã triển khai thị trường điện cạnh tranh gần 20 năm, song hiện mới ở giai đoạn thị trường bán buôn chưa hoàn chỉnh.

Theo lộ trình của Nghị quyết 70-NQ/TW, đến năm 2026 sẽ hình thành thị trường bán buôn điện cạnh tranh hoàn chỉnh và đầu năm 2027 triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Điểm cốt lõi của thị trường này là trao quyền lựa chọn cho người tiêu dùng.

Để đạt được mục tiêu đó, ông Thám đề xuất ba nhóm giải pháp: hoàn thiện cấu trúc thị trường với nhiều chủ thể tham gia; đa dạng hóa các loại hình hợp đồng mua bán điện để quản lý rủi ro; và xây dựng cơ chế giá điện phản ánh đúng tín hiệu cung - cầu.

Trong khi đó, ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Đầu tư nước ngoài, cho rằng trong quá trình chuyển sang thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch, yêu cầu bảo đảm an ninh năng lượng cần được đặt song hành, không thể tách rời.

Theo ông Tuấn, việc chậm triển khai các chính sách về thị trường năng lượng trong những năm qua đã tạo ra những điểm nghẽn lớn trong thu hút đầu tư, đặc biệt đối với lĩnh vực năng lượng tái tạo. Hiện nay, các nhà đầu tư nước ngoài đang theo dõi rất sát các yếu tố như khung chính sách, mức giá và độ ổn định của thị trường năng lượng, đồng thời chờ đợi những tín hiệu rõ ràng trước khi quyết định rót vốn.

Ông Tuấn cảnh báo, nếu không có hành động đủ nhanh và quyết liệt, Việt Nam có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội thu hút dòng vốn đầu tư.