Những thành tựu của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện cho thấy chính sách công nghiệp và đầu tư của Chính phủ đã có hiệu quả nhưng lại làm gia tăng căng thẳng với phương Tây.
Cách đây gần 10 năm, nhân chuyến thăm tới SAIC - một trong những nhà sản xuất ô tô lớn nhất Trung Quốc - Chủ tịch Tập Cận Bình đã có một bài phát biểu quan trọng, đặt nền tảng cho Trung Quốc hướng tới con đường thống trị ngành công nghiệp xe điện.
Theo Tân Hoa Xã, ông Tập khi ấy cho biết con đường để trở thành một quốc gia sản xuất ô tô hùng mạnh nằm ở việc phát triển các phương tiện sử dụng năng lượng mới.
Ông nhấn mạnh, việc chiếm lĩnh vị trí dẫn đầu hay xây dựng “nền tảng vững vàng” trong lĩnh vực này là chìa khóa giúp tăng cường khả năng cạnh tranh trên toàn cầu.
10 năm cho 1 giấc mơ
Năm 2014, Trung Quốc bán ra khoảng 75.000 xe điện và xe hybrid, đồng thời xuất khẩu khoảng 533.000 xe xăng.
Thị trường nội địa thời điểm đó do các nhà sản xuất quốc tế như Volkswagen AG và General Motors thống trị. Những thương hiệu này được phép tham gia thị trường Trung Quốc bằng cách thành lập liên doanh với các công ty địa phương trong những năm 1980 và 1990.
Điều này giúp Trung Quốc chuyển đổi từ một quốc gia đi xe 2 bánh thành một nước lái xe ô tô. Những nhà sản xuất và thương hiệu xe hơi nội địa không hợp tác với các đối tác nước ngoài đều bị coi là “kém cỏi và tụt hậu” về công nghệ động cơ cũng như công nghệ ô tô khác.
Nhằm dẫn đầu làn sóng và giải quyết các thách thức môi trường, Bắc Kinh đầu tư mạnh vào các phương tiện sử dụng năng lượng thay thế và tiết kiệm nhiên liệu.
Chính phủ nước này đã ban hành một hướng dẫn vào năm 2012, đưa ra các biện pháp để phát triển ngành này bằng cách đặt mục tiêu doanh số, cung cấp trợ cấp và phân bổ nguồn lực để xây dựng cơ sở hạ tầng sạc, cùng những biện pháp khác.
Khi giai đoạn chuẩn bị đã sẵn sàng, Trung Quốc cần một chất xúc tác để thúc đẩy sự quan tâm của người tiêu dùng đối với xe điện, khi vào đầu những năm 2010 hầu hết xe điện có giá rẻ với phạm vi hoạt động hạn chế.
Cuối cùng, Tesla trở thành nhà sản xuất ô tô nước ngoài đầu tiên thành lập cơ sở sản xuất thuộc sở hữu nước ngoài hoàn toàn tại Trung Quốc. Với sự “ưu ái” đặc biệt đó, hãng xe Mỹ đã hoàn thành nhà máy Thượng Hải vào năm 2019.
Việc Tesla gia nhập thị trường đã thúc đẩy các nhà sản xuất trong nước tạo ra những mẫu xe điện tốt hơn với phạm vi hoạt động xa hơn.
Chuyển nhanh đến năm 2024, Trung Quốc trở thành thị trường ô tô lớn nhất thế giới và bán nhiều xe điện hơn bất kỳ quốc gia nào khác, với 9,5 triệu ô tô được giao vào năm ngoái. Quốc gia này cũng kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng pin.
Bên cạnh đó, hãng xe nội địa BYD đã soán ngôi Volkswagen với tư cách là thương hiệu bán chạy nhất tại Trung Quốc. Trong quý cuối năm 2023, BYD còn vượt qua cả Tesla để trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới.
Đáng chú ý hơn, Trung Quốc đã đánh bại Nhật Bản để giành lấy ngôi vị nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất - với 4,14 triệu chiếc được xuất khẩu ra nước ngoài. Xe điện hoặc xe hybrid cắm sạc chiếm khoảng 1,55 triệu chiếc trong số đó.
Thách thức phía trước
Những thành tựu này chứng tỏ rằng chính sách công nghiệp và đầu tư của Bắc Kinh đã có hiệu quả nhưng cũng lại làm gia tăng căng thẳng với phương Tây.
Các chuyên gia nhận định, thành công của Trung Quốc trong lĩnh vực xe điện có thể phá vỡ chuỗi cung ứng ô tô truyền thống đang sử dụng hàng triệu lao động và trở thành mối lo ngại lớn với Mỹ cũng như EU.
Khi cuộc chiến về giá cả trong nước và tốc độ tăng trưởng chậm lại buộc các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc phải tìm kiếm khách hàng cho các loại xe điện giá rẻ ở những nơi khác, họ đang gặp phải các rào cản thương mại, đặc biệt là ở EU và Mỹ.
Những quốc gia này đều đang cố gắng phát triển chuỗi cung ứng xe điện của riêng mình và cáo buộc Trung Quốc xuất khẩu công suất dư thừa.
Theo đó, Mỹ đã tăng gấp 4 lần thuế nhập khẩu đối với ô tô Trung Quốc lên hơn 100%, trong khi EU điều tra xe điện của nước này để xem liệu trợ cấp của Chính phủ có tạo ra lợi thế không công bằng hay không.
Ngay cả Nga, vốn được xem là đồng minh thân cận nhất của Bắc Kinh và là nước nhập khẩu nhiều ô tô Trung Quốc nhất kể từ cuộc xung đột ở Ukraine, cũng yêu cầu các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc xem xét hạn chế sản lượng.
Dù vậy, các nhà sản xuất ô tô của quốc gia tỷ dân vẫn lạc quan về tương lai.
Tại một sự kiện kỷ niệm 10 năm bài phát biểu của ông Tập vào hôm 24/5, kỹ sư trưởng của SAIC là ông Zu Sijie nói rằng công ty luôn ghi nhớ rõ những chỉ dẫn của Chủ tịch, đồng thời liên tục đổi mới các công nghệ như lái xe thông minh và xe kết nối.
Ông Li Zheng, người đồng sáng lập startup SAIC New Energy Technology, nhận định khi sự cạnh tranh của xe điện ngày càng gia tăng thì những tiến bộ trong công nghệ pin thể rắn, vốn có mật độ năng lượng cao hơn và nguy cơ cháy nổ thấp, sẽ là một cách để Trung Quốc duy trì lợi thế của mình.
Mọi thứ đều có thể xảy ra trong 10 năm tới, nhưng với việc SAIC đầu tư khoảng 150 tỷ NDT (21 tỷ USD) vào nghiên cứu và phát triển chỉ trong thập kỷ qua, ngay cả khi có chiến tranh thương mại thì triển vọng vào năm 2034 của Trung Quốc vẫn rất tươi sáng.
>> Xe điện Trung Quốc 250 triệu đồng ồ ạt công phá thị trường béo bở ở châu Âu
