3 mặt hàng khiến người Việt nghèo - bệnh - tử vong sớm, WHO 'mách nước' cách xử lý
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa lên tiếng kêu gọi Việt Nam sớm thông qua Dự thảo luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt, áp dụng mức thuế cao hơn đối với thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường.
Trong báo cáo công bố mới nhất, WHO cảnh báo Việt Nam đang phải đối mặt với những hệ lụy nghiêm trọng từ việc tiêu thụ thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường ngày càng phổ biến, đặc biệt trong thanh thiếu niên – nhóm dễ bị tác động bởi quảng cáo và hành vi tiêu dùng thiếu kiểm soát.
Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và bệnh tật tại Việt Nam. Thống kê cho thấy, hơn 15 triệu người Việt đang hút thuốc, khiến nước ta tiêu tốn khoảng 108.000 tỷ đồng mỗi năm cho các chi phí y tế và tổn thất năng suất, tương đương 1,1% GDP. Đáng lo ngại, phần lớn người dùng thuốc lá thuộc nhóm thu nhập thấp, khiến họ càng lún sâu vào vòng luẩn quẩn nghèo đói khi phải chi tiêu vào thuốc lá thay vì các nhu cầu thiết yếu như giáo dục, y tế hay dinh dưỡng.
 |
| Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm và bệnh tật tại Việt Nam. Ảnh minh họa |
Trong khi đó, rượu bia là nguyên nhân trực tiếp của hơn 30 loại bệnh lý và rối loạn như xơ gan, ung thư, rối loạn tâm thần... Đồng thời, đây cũng là tác nhân chính gây ra tai nạn giao thông, bạo lực gia đình và nhiều vấn đề xã hội khác. Trong chưa đầy một thập kỷ, mức tiêu thụ rượu bia bình quân đầu người tại Việt Nam đã tăng từ 6,6 lít cồn/năm (2010) lên 9,3 lít (2019), đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có mức tiêu thụ rượu bia cao nhất châu Á.
Đồ uống có đường, tưởng chừng vô hại, lại đang âm thầm tàn phá sức khỏe cộng đồng. Người Việt tiêu thụ trung bình gần 70 lít nước ngọt mỗi năm, gấp bốn lần so với năm 2009. Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến các bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, tim mạch, đột quỵ và ung thư. Đáng chú ý, các bệnh này hiện chiếm tới 80% số ca tử vong mỗi năm ở Việt Nam, trong đó có rất nhiều trường hợp xảy ra ở người trẻ tuổi.
Trước thực trạng đáng báo động trên, WHO đã đưa ra khuyến nghị cụ thể cho Việt Nam thông qua công cụ tài khóa: tăng thuế tiêu thụ đặc biệt như một “liều thuốc mạnh” nhằm giảm tiêu dùng, thay đổi hành vi và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
 |
| WHO khuyến cáo đánh thuế nặng rượu, bia và nước ngọt. Ảnh minh họa |
>> Thuế tuyệt đối với thuốc lá tăng gấp 5 lần trong 5 năm
Với thuốc lá, WHO khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng dần, hướng tới mức 15.000 đồng/bao vào năm 2030. Hiện tại, thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá ở Việt Nam đang ở mức 75%, nhưng giá thuốc vẫn quá rẻ so với nhiều nước trong khu vực. Việc tăng thuế được dự báo có thể giúp giảm khoảng 3,2 triệu người hút thuốc vào năm 2030.
Với rượu bia, WHO đề xuất lựa chọn phương án có mức thuế cao hơn trong hai phương án đang được xem xét. Thuế cao không chỉ góp phần làm giảm tiêu thụ mà còn tăng thu ngân sách đáng kể, tạo thêm nguồn lực để đầu tư cho y tế công và các chương trình an sinh xã hội.
Đối với đồ uống có đường, dù Dự thảo hiện chỉ đề xuất mức thuế 10% trên giá xuất xưởng, thấp hơn nhiều so với mức khuyến nghị 40% của WHO, song tổ chức này vẫn đánh giá đây là bước khởi đầu tích cực. Mức thuế này được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng để Việt Nam tiếp tục điều chỉnh trong tương lai nhằm kiểm soát hiệu quả hơn nhóm sản phẩm gây hại nhưng dễ bị bỏ qua.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh thuế là một trong những công cụ chính sách mạnh mẽ nhất để thay đổi hành vi tiêu dùng. Đây là cơ hội lịch sử để đạt được một kết quả cùng thắng: cải thiện sức khỏe người dân, giảm gánh nặng y tế, đồng thời tăng nguồn thu phục vụ cho các ưu tiên phát triển quốc gia.
>> Từ 1/1/2027, nước giải khát có đường sẽ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt 8%
