Bất ổn chính trị bao trùm cuộc đua tìm thủ tướng Nhật Bản

Không mấy người trong giới chính trị Nhật Bản thực sự bất ngờ khi ông Ishiba đưa ra quyết định từ chức lãnh đạo đảng Dân chủ Tự do (LDP), trong bài phát biểu trên truyền hình tối 7/9.

Ngày 8/9, cựu Tổng thư ký LDP Toshimitsu Motegi trở thành người đầu tiên tuyên bố tranh cử thay thế ông Ishiba, cam kết "cống hiến hết mình cho đất nước" để khôi phục sự đoàn kết và giải quyết "những thách thức nghiêm trọng ở trong nước và quốc tế mà Nhật Bản đang đối mặt". Ông cho biết LDP đang "đối mặt với cuộc khủng hoảng lớn nhất kể từ khi thành lập".

Tuy nhiên, chiến dịch tranh cử của ông Motegi gặp trở ngại ngay từ đầu. Nhóm chính trị của ông đã bị giải tán trong vụ bê bối quỹ đen gây chao đảo LDP trong suốt các năm 2023 và 2024, và đến nay niềm tin của công chúng vẫn chưa phục hồi.

Dù cho đến nay ông Motegi là ứng cử viên duy nhất chính thức tuyên bố tranh cử, các nhà phân tích chính trị cho rằng cuộc đua đang diễn ra giữa hai ứng cử viên sáng giá: Ông Shinjiro Koizumi - hậu duệ của cựu thủ tướng theo khuynh hướng trung dung; và bà Sanae Takaichi - học trò của cựu Thủ tướng Shinzo Abe.

GS. Toshimitsu Shigemura, nhà nghiên cứu về chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Waseda, cho rằng cả hai ứng cử viên đều sẽ không có lợi thế vượt trội nào để giành chiến thắng dễ dàng. "Tôi không tin bà Takaichi nhận đủ ủng hộ. Bà ấy là thành viên của phe Abe, vốn là tâm điểm của vụ bê bối quỹ đen, và người dân vẫn rất, rất tức giận về điều đó”, GS. Shigemura nói với This Week in Asia.

Nhà nghiên cứu này cho rằng đảng Komeito - đối tác liên minh lâu năm của LDP, có thể sẽ không ủng hộ bà Takaichi vì những phát biểu cứng rắn mà bà đưa ra trước đây về Hàn Quốc và Trung Quốc.

Nhiều người tin rằng nếu được bầu, bà sẽ đến thăm ngôi đền Yasukuni gây tranh cãi ở Tokyo, nơi thờ những người Nhật Bản đã chết trong chiến tranh. Điều đó chắc chắn sẽ làm gia tăng căng thẳng với các nước láng giềng của Nhật Bản.

Ngược lại, ông Koizumi - con trai của cựu thủ tướng Junichiro Koizumi, vẫn được lòng dân. GS. Shigemura đánh giá chính trị gia 44 tuổi có phong thái lôi cuốn và dễ gần, nhưng bị một số người cho là quá trẻ để lãnh đạo chính đảng thường do những người lớn tuổi dẫn dắt.

Từng là bộ trưởng môi trường và đang đứng đầu ngành nông nghiệp, ông Shinjiro Koizumi bị cho là chưa đủ uy tín để làm việc được với những nhà lãnh đạo như Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Cần gương mặt mới

Những ứng cử viên tiềm năng khác bao gồm Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi - người có quan hệ mật thiết với ông Ishiba và được đánh giá là quá mềm mỏng với Trung Quốc, trong khi triển vọng của ông Taro Kono trở nên mờ nhạt sau nhiệm kỳ không mấy ấn tượng trên cương vị bộ trưởng chuyển đổi số.

Một cuộc thăm dò ý kiến ​​do Đài Phát thanh truyền hình Tokyo thực hiện vài ngày trước khi ông Ishiba từ chức cho thấy không ai có lợi thế vượt trội: 23% ủng hộ ông Takaichi và 20,9% ủng hộ ông Koizumi, trong khi các ứng cử viên khác chỉ nhận được tỷ lệ ủng hộ một chữ số.

“Đảng LDP bị chia rẽ sâu sắc…Họ đang trong quá trình tự vấn và cần nhấn nút khởi động lại… Đảng cần khôi phục lại sự ủng hộ đã mất và phải tiếp cận các cử tri mới. Tôi thấy khó để những người như ông Takaichi, Motegi hay Hayashi có thể làm được điều đó. Họ cần một gương mặt mới”, Jeff Kingston, giám đốc Nghiên cứu châu Á tại Đại học Temple ở Tokyo, đánh giá.

Kể cả khi ông Koizumi có thể vượt qua các đối thủ, ông sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn: Giá cả leo thang, tiền lương trì trệ và những lo ngại gia tăng về tình hình an ninh.

Nếu những cuộc khủng hoảng này tiếp tục trầm trọng, bóng ma bất ổn chính trị sẽ hiện hữu. Theo ông Kingston, việc ông Ishiba rời nhiệm sở sau chưa đầy 1 năm làm dấy lên lo ngại về sự trở lại giai đoạn thủ tướng ngắn hạn, khi không có nhà lãnh đạo nào đủ sức trụ vững hơn 1 năm trước khi bị thay thế.