Cá da trơn bụng đầy trứng vàng ươm, mỗi năm chỉ có một mùa, giá cao ngất vẫn được săn lùng

Ở vùng sông nước Đồng bằng sông Cửu Long, mỗi mùa mưa về cũng là lúc người dân lại tất bật bước vào vụ “thu hoạch” cá chốt – loài cá da trơn quen thuộc, mang hương vị dân dã mà đặc trưng không thể lẫn với bất kỳ loại cá nào khác.

Với phần thịt ngọt, béo và trứng thơm bùi, cá chốt từ lâu đã trở thành nguyên liệu không thể thiếu trong nhiều món ăn truyền thống của người miền Tây.

Loài cá nhỏ mà “có võ”

Cá chốt thuộc họ cá lăng, phân bố rộng ở các vùng nước ngọt và nước lợ Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan, Lào và Campuchia. Ở nước ta, cá tập trung nhiều nhất tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, nơi hệ thống sông ngòi chằng chịt tạo điều kiện lý tưởng cho chúng sinh trưởng.

Loài cá này có thân dẹp, da trơn bóng ánh vàng nghệ, đầu tù và miệng rộng với bốn đôi râu dài. Dọc thân cá là nhiều ngạnh nhọn – “vũ khí tự vệ” khiến người dân đánh bắt phải hết sức cẩn thận, bởi chỉ cần sơ suất, vết chích có thể gây sưng đau nhiều ngày.
“Đặc sản một mùa” của miền sông nước

Mùa cá chốt rộ nhất thường kéo dài từ tháng 3 đến tháng 6 hằng năm, khi những cơn mưa đầu mùa đổ xuống, nước kênh rạch dâng cao. Đây cũng là lúc cá di chuyển lên đồng tìm nơi sinh sản, thịt cá béo và ngon nhất trong năm.

Theo người dân địa phương, cá chốt cái mùa này mang đầy trứng, có khi chiếm đến 80–90% trọng lượng cơ thể. Trứng cá vàng ươm, bùi và giòn, trong khi thịt cá săn chắc, ngọt thanh – tạo nên hương vị đặc trưng chỉ có thể tìm thấy trong vài tháng ngắn ngủi đầu hạ. Vì thế, người miền Tây vẫn gọi đây là “đặc sản một mùa”.
Từ bao đời nay, cá chốt đã gắn bó với bữa cơm gia đình miền Tây qua vô vàn cách chế biến khác nhau – kho, chiên, nấu canh hay làm mắm. Trong đó, cá chốt kho sả ớt được xem là món trứ danh của vùng Cà Mau, nhờ vị cay nồng hòa quyện với độ béo bùi tự nhiên của cá.

Ngoài ra, canh chua cá chốt cũng là món ăn quen thuộc trong những ngày mưa. Chỉ cần vài con cá tươi, thêm chút me chua, bông so đũa, đậu bắp, bạc hà, cà chua và rau thơm là đã có nồi canh ngọt dịu, đậm đà hương đồng gió nội.

Không dừng lại ở đó, người miền Tây còn sáng tạo nhiều biến tấu như cá chốt kho nghệ, cá chốt chiên giòn, cá chốt nấu ngót, hay thậm chí mắm cá chốt – món ăn mang đậm hương vị vùng sông nước. Mắm cá chốt sau khi phơi nắng cho săn lại, được chưng hoặc trộn gỏi, ăn cùng cơm trắng hay bún đều ngon khó cưỡng.
Cũng như nhiều loài cá đồng khác, cá chốt không có quanh năm. Khi mùa mưa qua đi, nước rút, cá lại tìm về sông lớn và ẩn mình ở những tầng nước sâu. Vì vậy, mỗi năm chỉ có thể thưởng thức cá chốt trứng trong thời gian ngắn, khiến giá bán cao hơn hẳn các loại cá đồng khác – dao động 250.000 – 280.000 đồng/kg tùy loại tươi, sơ chế hay cấp đông.
Không cầu kỳ trong cách chế biến, cá chốt vẫn đủ sức gợi lên hương vị đặc trưng của miền sông nước. Mỗi khi mùa mưa đến, hình ảnh người dân giăng lưới, đổ chài bắt cá chốt đã trở thành nét đẹp quen thuộc, phản chiếu nếp sống gắn bó với sông nước và niềm tự hào ẩm thực của người miền Tây.