Chính sách thuế quan 'Trump 2.0': Sức ép hay cơ hội cho kinh tế toàn cầu?

Sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và tác động đến cán cân thương mại

Chính sách thuế quan mà Tổng thống Trump có thể áp dụng trong nhiệm kỳ thứ hai, với mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, cùng 10% đối với Trung Quốc, dự kiến sẽ tạo ra những xáo trộn lớn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo Viện Chính sách Kinh tế Quốc tế Hàn Quốc (KIEP), các mức thuế này có thể làm giảm giá trị thương mại toàn cầu tới 1,5%, tương đương khoảng 1,8 nghìn tỷ USD trong năm đầu tiên thực hiện chính sách.

Việc áp thuế cao sẽ đẩy giá nguyên vật liệu nhập khẩu lên, khiến các công ty phải tìm kiếm nguồn cung thay thế hoặc chuyển dịch cơ sở sản xuất. Dữ liệu từ KIEP chỉ ra rằng chỉ có 25% doanh nghiệp Mỹ có thể tái cấu trúc chuỗi cung ứng trong vòng 2 năm đầu, trong khi đa số các công ty khác cần ít nhất 5 năm để thích nghi. Hệ quả là khả năng xảy ra gián đoạn sản xuất và giá cả tiêu dùng tại Mỹ sẽ gia tăng, gây áp lực lên sức mua của người dân.

Cán cân thương mại giữa Mỹ và các đối tác cũng sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Việc giảm xuất khẩu ròng sẽ tác động trực tiếp tới GDP của cả Mỹ và các quốc gia đối tác. Dự báo, nền kinh tế Trung Quốc và Mexico sẽ lần lượt giảm 1,2% và 0,8% GDP trong giai đoạn đầu áp dụng các mức thuế này.

Ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa, cựu tổng thống Donald Trump phát biểu tại Trung tâm Hội nghị Quận Palm Beach ở West Palm Beach, Florida, trong buổi tiệc theo dõi kết quả bầu cử vào đêm bầu cử. Ảnh: AP/Lynne Sladky.

Tác động mạnh mẽ đến các thị trường tài chính và tiền tệ

Chính sách thuế quan không chỉ ảnh hưởng đến thương mại mà còn tạo ra tác động sâu rộng đối với các thị trường tài chính và tiền tệ toàn cầu. Theo ông Jong Duk Kim, chuyên gia tại Ban Thương mại Quốc tế, Đầu tư và An ninh Kinh tế, Viện KIEP, sự gia tăng bất ổn do thuế quan khiến các nhà đầu tư tìm đến các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ Mỹ. Mặc dù vậy, lợi suất trái phiếu 10 năm của Mỹ dự báo sẽ giảm từ 2,1% xuống còn 1,4% vào cuối năm 2025, làm giảm sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư dài hạn.

Tỷ giá hối đoái cũng không nằm ngoài ảnh hưởng của chính sách thuế. Đồng USD được dự báo tăng giá khoảng 6% so với các đồng tiền khác, điều này sẽ làm suy giảm sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu Mỹ trên thị trường quốc tế. Trong khi đó, đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc có thể mất giá tới 8%, gây lạm phát nhập khẩu tại các quốc gia phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc. Dự báo từ KIEP cho thấy lạm phát tại các nước Đông Nam Á có thể tăng 1,5 điểm phần trăm chỉ trong năm đầu tiên khi chính sách thuế quan được áp dụng.

Bên cạnh đó, các chỉ số chứng khoán toàn cầu cũng dự báo sẽ chịu tác động mạnh. Chỉ số S&P 500 có thể giảm 7% trong ba tháng đầu tiên, trong khi chỉ số MSCI Asia Pacific ở khu vực châu Á có thể giảm tới 10%, làm suy yếu dòng vốn đầu tư nước ngoài vào khu vực này.

Định hình lại chuỗi cung ứng và chiến lược của các quốc gia

Với chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ mà Tổng thống Trump có thể sẽ triển khai, nhiều quốc gia đang phải nhanh chóng điều chỉnh chiến lược để bảo vệ lợi ích kinh tế của mình. Canada, chẳng hạn, đã áp thuế 25% đối với thép và nhôm từ Trung Quốc, cùng mức thuế 100% đối với xe điện nhập khẩu nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Hành động này đã khiến Trung Quốc trả đũa bằng việc mở cuộc điều tra chống bán phá giá đối với sản phẩm nông nghiệp Canada.

Tại khu vực châu Á, các quốc gia như Việt Nam và Ấn Độ đã tận dụng cơ hội từ sự tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Theo số liệu từ KIEP, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng mạnh 21% trong năm 2023 nhờ vào việc chuyển dịch sản xuất từ Trung Quốc. Ấn Độ cũng ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ khi thu hút thêm 15 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong nửa đầu năm 2024, dự báo tăng trưởng GDP của nước này sẽ đạt 6,8% vào năm 2025.

Đồng thời, các khối kinh tế như CPTPP và RCEP tiếp tục phát triển mạnh mẽ nhờ hợp tác đa phương và giảm thuế quan nội khối. Thương mại nội khối CPTPP đã tăng 13% từ năm 2018 đến 2021, cho thấy tiềm năng hợp tác quốc tế ngày càng lớn.

Tương lai kinh tế toàn cầu: Đối đầu hay hợp tác?

Chính sách thuế quan 'Trump 2.0' không chỉ gây khó khăn cho nền kinh tế Mỹ mà còn ảnh hưởng sâu rộng tới toàn cầu hóa. Nếu Tổng thống Trump tiếp tục rút khỏi các tổ chức quốc tế như WTO và IMF, khả năng lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Mỹ sẽ suy giảm, tạo cơ hội cho các quốc gia khác, đặc biệt là Trung Quốc và Liên minh châu Âu, mở rộng ảnh hưởng của mình.

Dữ liệu từ KIEP chỉ ra rằng, một hệ thống kinh tế phân mảnh có thể khiến tăng trưởng GDP toàn cầu giảm 0,8% mỗi năm trong khi việc hợp tác đa phương có thể giúp tăng trưởng thêm 1,2% hàng năm. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi các quốc gia phải đặt lợi ích chung lên trên những khác biệt về chính trị và kinh tế.

Quyết định của Mỹ trong việc tiếp tục hay từ bỏ chính sách bảo hộ không chỉ ảnh hưởng đến người dân Mỹ mà còn tác động trực tiếp đến cách thế giới vận hành. Liệu hợp tác hay đối đầu sẽ trở thành con đường chính cho tương lai của toàn cầu hóa? Các quốc gia sẽ phải thích nghi, sáng tạo và cùng nhau tìm ra giải pháp để vượt qua thử thách này, từ đó định hình lại tương lai của nền kinh tế toàn cầu.

>> American Exceptionalism – Mỹ có thể khiến thị trường toàn cầu và Việt Nam dậy sóng như thế nào?