Kinh tế Mỹ lộ điểm bất thường, Fed đối mặt bài toán khó

Trong năm nay, doanh nghiệp Mỹ giảm mạnh tốc độ tuyển dụng, dè dặt rót vốn khi vẫn chưa lường hết tác động từ loạt chính sách kinh tế quy mô lớn của Tổng thống Donald Trump. Nền kinh tế mất việc làm trong tháng 6 và tháng 8. Và theo Bộ Lao động, bình quân ba tháng kết thúc vào tháng 9, Mỹ chỉ tạo thêm khoảng 62.000 việc làm/tháng, mức thấp bất thường.

Điều nghịch lý là năng suất lao động vẫn cao, còn GDP, thước đo toàn bộ hàng hóa và dịch vụ của nền kinh tế, tiếp tục duy trì mức tăng trưởng mạnh.

Chính sự “lệch pha” giữa một nền kinh tế mở rộng và thị trường lao động suy yếu đang đặt Fed vào thế khó: không rõ nên kiềm chế hay kích thích tăng trưởng.

Trong biên bản cuộc họp tháng 10, các quan chức Fed thừa nhận: “Sự khác biệt giữa tăng trưởng kinh tế vững và tạo việc làm yếu tạo ra môi trường đặc biệt thách thức cho quyết sách”.

Thông thường, một nền kinh tế tăng trưởng mạnh, tiêu dùng ổn định và đầu tư lớn vào AI phải kéo theo nhu cầu tuyển dụng cao, nhất là khi Fed đã bắt đầu hạ lãi suất. Nhưng điều đó lại không xảy ra.

Ryan Sweet, Kinh tế trưởng Mỹ tại Oxford Economics, cảnh báo: “Năm tới, câu chuyện của chính sách tiền tệ sẽ xoay quanh cách xử lý một cuộc ‘tăng trưởng không việc làm’. Làm sao để buộc doanh nghiệp tuyển thêm người?”

Vì sao GDP tăng mà việc làm không tăng?

Sự hưng phấn trên thị trường chứng khoán cho thấy doanh nghiệp tin vào giá trị của AI. Nhiều công ty đang đổ tiền vào công nghệ này, nhưng chưa mở rộng nhân sự.

Theo Bộ Thương mại Mỹ, chi tiêu doanh nghiệp cho thiết bị xử lý thông tin và phần mềm chiếm 4,4% GDP quý II, chỉ thấp hơn chút so với kỷ lục thời bong bóng dot-com năm 2000. Tiêu dùng trong nước cũng duy trì tốt, giúp lợi nhuận doanh nghiệp tăng.

Eugenio Alemán, Kinh tế trưởng tại Raymond James, nhận định: “Doanh nghiệp đang đầu tư mạnh vào công nghệ mới, nhưng điều đó đôi khi đồng nghĩa với việc cắt giảm các khoản chi khác, bao gồm tuyển dụng”.

Ông dự báo làn sóng đầu tư vào AI sẽ còn kéo dài đến năm sau trước khi đạt đỉnh.

Trong khi đó, thị trường lao động bị ảnh hưởng bởi những thay đổi lớn trong chính sách thương mại và nhập cư của chính quyền Trump từ đầu năm.

James Ragan, Giám đốc nghiên cứu quản lý tài sản tại DA Davidson, cho biết: “Năm nay rất khó khăn cho việc làm bởi các thay đổi trong chính sách thương mại và nhập cư ảnh hưởng đồng thời lên cung và cầu lao động”.

Các nhà kinh tế cũng chưa rõ liệu việc giảm lãi suất có thể bù đắp tác động tiêu cực từ những thay đổi chính sách này hay không.

Sweet bổ sung: “May mắn là chưa thấy làn sóng sa thải lớn, vì đó mới là yếu tố biến một cuộc tăng trưởng không việc làm thành suy thoái”.

Theo ông, kinh tế Mỹ có thể tăng trưởng mà không tạo nhiều việc làm, miễn là năng suất còn tăng tốt.

Theo dự báo tháng 9, Fed có thể tiếp tục hạ lãi suất thêm vài lần nữa đến năm 2026.

Rủi ro từ một cuộc “tăng trưởng không việc làm”

Một nền kinh tế tăng trưởng nhưng không tạo việc làm thực chất rất mong manh và dễ rơi vào suy thoái.

Sweet cảnh báo: “Chỉ cần có vấn đề phát sinh, nền kinh tế sẽ dễ sụp đổ. Thị trường lao động là tuyến phòng thủ cuối cùng, nếu nó rạn nứt, coi như ‘game over’.”

Điều này cũng khiến Fed dễ mắc sai lầm chính sách.

Trong một bài phát biểu gần đây, Thống đốc Fed Christopher Waller mô tả sự tách rời giữa GDP và thị trường việc làm là “xung đột” – và sớm muộn cũng phải được giải quyết, theo hướng tích cực hoặc tiêu cực.

“Hoặc là tăng trưởng sẽ chậm lại để phù hợp với thị trường lao động yếu, hoặc thị trường lao động phải phục hồi để theo kịp đà tăng trưởng”, Waller nói.

Nếu khoảng cách này kéo dài, kinh tế Mỹ sẽ đứng trong tình thế rủi ro cao. Tăng trưởng quá mạnh khiến Fed cảm thấy kém tự tin trong việc tiếp tục cắt giảm lãi suất, trong khi bản thân Ủy ban chính sách tiền tệ đã có dấu hiệu muốn “kìm chân”.

Chủ tịch Fed Dallas Lorie Logan phát biểu tại Zurich hôm thứ Sáu:

“Với hai lần cắt giảm lãi suất đã thực hiện, thật khó để tiếp tục cắt trong tháng 12 trừ khi có bằng chứng rõ ràng rằng lạm phát giảm nhanh hơn dự kiến hoặc thị trường lao động nguội đi mạnh hơn”, Chủ tịch Fed Dallas Lorie Logan phát biểu tại Zurich, nhấn mạnh rằng đã có dấu hiệu cho thấy “chính sách hiện tại có lẽ không còn quá thắt chặt như nhiều người nghĩ”.

Theo CNN