Chủ tịch Vinatex hé lộ cách làm mới động lực cũ: Liệu dệt may Việt có bứt phá trong năm tới?

Tại Diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam (Vietnam New Economy Forum – VNEF) chiều 2/10, Chủ tịch Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Lê Tiến Trường đánh giá ở góc độ vĩ mô: Tốc độ tăng trưởng của ngành dệt may giảm trong những năm gần đây không phải là điều đáng lo, mà ngược lại, là một tín hiệu tích cực cho nền kinh tế Việt Nam.

“Các bài học kinh tế học đều chỉ ra rằng những ngành xuất khẩu sử dụng nhiều lao động thường là giai đoạn đầu tiên của tăng trưởng, ví dụ như Đài Loan hay Hàn Quốc. Việc dệt may giảm tốc độ tăng trưởng chứng tỏ chúng ta đã bước lên một ngưỡng mới, có thể chuyển sang những ngành có giá trị cao hơn,” ông Trường nhấn mạnh.

Tuy nhiên, ở góc độ doanh nghiệp, ông Trường khẳng định trách nhiệm duy trì năng lực cạnh tranh của ngành vẫn rất quan trọng. “Không thể nói vì quốc gia giảm tốc độ tăng trưởng thì doanh nghiệp cũng để mặc. Chúng tôi phải tìm cách duy trì năng lực cạnh tranh, bảo vệ việc làm và thu nhập cho người lao động,” ông nói.

Thách thức tăng trưởng toàn cầu: CAGR chỉ 1,7% trong 10 năm

Chủ tịch Vinatex nhấn mạnh, 10 năm trở lại đây, tốc độ tăng trưởng (CAGR) nhu cầu dệt may thế giới chỉ đạt 1,7%, một con số rất khiêm tốn. “Nếu muốn tăng đến 5–7% cũng đã là khó, vì phải cạnh tranh lấy thị phần từ các quốc gia khác, 10% gần như là không thể,” ông Trường phân tích.

Ông cũng chỉ ra rằng tăng trưởng GDP không chỉ dựa vào kim ngạch xuất khẩu, mà phải tính đến thặng dư thương mại và tăng trưởng tiền lương của người lao động. Theo ông, ngành dệt may muốn đóng góp đúng nghĩa cho GDP Việt Nam chỉ có hai hướng.

Thứ nhất, tăng thặng dư thương mại: Tăng xuất khẩu ít nhưng giảm nhập khẩu nguyên liệu nhiều; Thứ hai: Nâng cao giá trị lao động: Áp dụng công nghệ số, tự động hóa, robot, AI để tăng giá trị trên mỗi lao động, từ đó nâng lương trên 10%.

“Nếu hiện nay GDP đầu người là 5.000 USD nhưng mục tiêu là nuôi thêm một người, mỗi lao động cần có mức lương 7.500–8.000 USD/năm. Để đạt được điều này, doanh thu trên mỗi lao động phải khoảng 20.000 USD/năm. Với 3 triệu lao động, tổng doanh thu phải đạt 60–70 tỷ USD, nhưng hiện nay chỉ mới 44 tỷ USD. Vì thế, chúng ta phải cân nhắc số lao động khoảng 2–2,2 triệu, nhưng đổi mới công nghệ để tăng giá trị và lương", ông Trường giải thích.

Làm mới động lực cũ

Ông Trường nhận định ngành dệt may thuộc công nghệ cổ điển, thuộc nhóm “làm mới động lực cũ”. “Phương pháp tiếp cận của ngành chắc chắn khác với các nhóm ngành bùng nổ như phần mềm, nơi có thể hình thành thương hiệu toàn cầu nhanh chóng,” ông nói.

Theo ông, việc hình thành thương hiệu quốc gia trong dệt may Việt Nam gặp nhiều khó khăn, vì ba yếu tố cơ bản để xây dựng thương hiệu là: Thị trường nội địa lớn như Trung Quốc, Ấn Độ đều có hơn 1 tỷ dân, Việt Nam khó đạt được; Nền văn hóa bản sắc đặc biệt để tạo sự gắn kết với sản phẩm; Chủ động về kỹ thuật và công nghệ: Việt Nam có thể học hỏi, nhập khẩu hoặc đầu tư, nhưng khó tạo sức lan tỏa nếu thị trường nội địa nhỏ.

Chủ tịch Vinatex nhấn mạnh, tỷ lệ nguyên liệu nội địa là yếu tố quan trọng nhất. “Nếu bắt đầu từ 10% nội địa, hiện nay đã đạt 45%. Theo kinh nghiệm, 55–60% là đủ, tăng nhiều hơn sẽ làm mất năng lực cạnh tranh,” ông Trường phân tích.

Ông lấy kinh nghiệm Trung Quốc làm ví dụ: GDP đầu người trên 10.000 USD nhưng vẫn xuất khẩu 350 tỷ USD dệt may, chiếm 10% tổng kim ngạch xuất khẩu, với tỷ lệ 50% xuất khẩu nguyên liệu và 50% may mặc. Trong khi đó, Việt Nam hiện nay 90% xuất khẩu là may mặc, chỉ 10% là nguyên liệu. Đây là bài toán cần giải để tăng giá trị gia tăng, nâng lương và đóng góp thực chất vào GDP.

Theo Chủ tịch Vinatex Lê Tiến Trường, giải pháp nâng giá trị ngành dệt may Việt Nam nằm ở làm mới động lực cũ, với ba trọng tâm: Tăng tỷ lệ nguyên liệu nội địa, ứng dụng công nghệ số, AI, robot và tự động hóa để nâng giá trị lao động, và định hướng xây dựng thương hiệu dù khó. Ông nhấn mạnh: “Ngành dệt may Việt Nam phải vừa giữ năng lực cạnh tranh, vừa nâng giá trị lao động, nếu không bứt phá, cơ hội tăng năng suất và giá trị sẽ bị bỏ lỡ.”