Chuyên gia Việt Nam đầu tiên vượt nửa vòng Trái Đất, sang Cuba trồng lúa

Dự án hợp tác lúa gạo Việt Nam - Cuba chính thức bắt đầu từ năm 2002. Khi đó, ông Nguyễn Xuân Dũng (hiện là Phó Giám đốc Trung tâm Chuyển giao Công nghệ & Khuyến nông, Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam - VAAS; Phó Giám đốc Dự án hợp tác Việt Nam - Cuba phát triển sản xuất lúa gạo tại Cuba) mới tốt nghiệp đại học 5 năm, đang công tác tại Bộ môn Nghiên cứu chọn tạo giống lúa của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam (nay là Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam).

Thời điểm đó, Cuba rơi vào khó khăn, thiếu lương thực, trong khi Việt Nam đã nằm trong nhóm xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Trong chiến tranh chống Mỹ, khi Việt Nam khốn khó, Cuba từng viện trợ từ đường, sữa, máu khô (dùng trong cấp cứu), đến xây dựng hạ tầng giao thông, bệnh viện, khách sạn... Vì thế, khi nước bạn thiếu thốn, Việt Nam coi đây là cơ hội để sẻ chia.

Hợp tác được ký kết giữa hai Chính phủ, riêng lĩnh vực lúa gạo giao cho Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Việt Nam triển khai. Khi ấy, Cuba đã trồng lúa nước nhưng còn nhiều hạn chế về quy mô và kỹ thuật. Nhóm chuyên gia do ông Nguyễn Thế Lâm (Viện Nghiên cứu lúa ĐBSCL) làm trưởng đoàn, ông Dũng phụ trách kỹ thuật trồng trọt cùng 2 cán bộ cơ khí. Phía Cuba cử một Việt kiều am hiểu cơ khí, nông nghiệp và thạo tiếng Tây Ban Nha làm phiên dịch trong giai đoạn đầu.

Mục tiêu dự án là giúp Cuba tự chủ lương thực, nâng cao hiệu quả canh tác và thúc đẩy hợp tác nông nghiệp giữa hai nước.

Năm 2003, ông Dũng cùng các kỹ sư sang Cuba triển khai pha 1. Những ngày đầu, đoàn gặp không ít khó khăn do lệch múi giờ, khí hậu khắc nghiệt, thiếu nguyên vật liệu. Nhưng tình cảm nồng hậu của người dân Cuba, coi người Việt như anh em đã giúp các chuyên gia nhanh chóng hòa nhập.

Cuba chọn các hộ có đất ruộng để chuyên gia Việt Nam hướng dẫn. Nhiều hộ có tới 10ha, trung bình khoảng 3-5ha, họ có gạo để ăn; trong khi hộ khác không có đất thường phải ăn sắn, chuối xanh luộc thay cơm.

Theo ông Dũng, đất nông nghiệp Cuba khá màu mỡ, ruộng rộng lớn nhưng nông dân thiếu kỹ thuật và vật tư. Họ thường xuyên khan hiếm giống, phân bón, nhiên liệu chạy máy, mất điện; kỹ thuật hạn chế khiến lúa gieo cấy kém, năng suất thấp. Trước đây, bà con quen gieo hạt khô trực tiếp xuống ruộng. Khi chuyên gia Việt Nam sang, họ được hướng dẫn cày bừa kĩ, giữ mực nước hợp lý, chọn giống tốt, ngâm ủ đến khi nảy mầm mới gieo.

Ngay sau một vụ, hiệu quả đã thấy rõ, lúa mọc đều, đồng xanh mướt, bông chắc hạt, năng suất tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba.

Sau pha 1, các pha 2 đến 5 của dự án tiếp tục triển khai ở nhiều địa điểm trên cả nước. Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam đưa nhiều giống lúa ưu việt sang Cuba. Từ pha 5 (2019 đến nay), các giống này mới được gieo trồng rộng rãi tại hộ nông dân, nông trường và cả doanh nghiệp Nhà nước Cuba. Năng suất trung bình đạt 6,5 tấn/ha/vụ, có hộ đạt trên 9 tấn/ha/vụ.

Đây là thành quả của sự kiên trì, tinh thần hợp tác chặt chẽ, bền bỉ của đội ngũ chuyên gia hai nước, với mong muốn góp phần giúp nông dân Cuba nâng cao năng suất lúa, bảo đảm an ninh lương thực...

* Tổng hợp