Dân Nhật đội mưa mấy tiếng đồng hồ xếp hàng mua gạo: Cơ hội vàng để Việt Nam sắm vai ‘vị cứu tinh’ ở thị trường khó tính
Gạo nhập khẩu từ Việt Nam đã và đang trở thành “cứu cánh” cho Nhật Bản giữa lúc nền kinh tế lớn thứ tư thế giới khốn đốn vì mặt hàng lương thực thiết yếu này.
Cuộc khủng hoảng gạo ở Nhật Bản đang nghiêm trọng đến mức nào?
Hãng thông tấn Reuters đưa tin, Nhật Bản sẽ xuất kho thêm 200.000 tấn gạo từ kho dự trữ khẩn cấp nhằm đối phó với việc giá mặt hàng nông sản chủ lực này đã tăng gấp đôi so với năm ngoái, tân Bộ trưởng Bộ Nông - Lâm nghiệp và Thủy sản nước này - Shinjiro Koizumi cho biết hôm thứ Ba (10/6).
Trong đợt xuất kho lần này, 100.000 tấn gạo thu hoạch năm 2021 sẽ được bán trước cho các nhà bán lẻ thuộc mọi quy mô và các nhà bán gạo địa phương có đủ năng lực xay xát, vị quan chức này cho biết. Phần còn lại sẽ là gạo từ vụ mùa năm 2020.
Giá gạo tăng vọt đã trở thành mối lo ngại lớn đối với người tiêu dùng và các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản – nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, đặc biệt là trước các cuộc bầu cử quan trọng tại thủ đô Tokyo và trên toàn quốc.
Bất kể nắng mưa, người dân “xứ sở Phù Tang” đã xếp hàng dài để mua các bao gạo 5kg từ nguồn dự trữ, được bán với giá 2.000 yên (gần 360.000 đồng) kể từ khi chúng được bày bán trên các kệ hàng khoảng một tuần rưỡi trở lại đây.
“Chúng tôi muốn tiếp tục hành động nhanh chóng để gạo dự trữ đến được tay người tiêu dùng với chi phí thấp”, ông Koizumi nói trong một cuộc họp báo.
“Chúng ta không được để chu trình tích cực giữa giá cả và tiền lương trong nền kinh tế Nhật Bản bị phá vỡ. Nếu nguyên nhân bắt nguồn từ giá gạo thì tôi tin rằng chúng ta cần giải quyết vấn đề này ngay lập tức”, tân Bộ trưởng Bộ Nông - Lâm nghiệp và Thủy sản nước này cho biết.
Tính từ tháng 3 đến nay, Nhật Bản đã xuất kho khoảng 600.000 tấn gạo từ tổng số khoảng 900.000 tấn trong kho dự trữ khẩn cấp. Khoảng một nửa trong số đó đã được bán trực tiếp cho các nhà bán lẻ chỉ trong 2 tuần qua theo chính sách phân phối mới của ông Koizumi.
Dữ liệu công bố hôm 9/6 cho thấy giá gạo trung bình tại các siêu thị Nhật Bản đã giảm tuần thứ hai liên tiếp, xuống còn 4.223 yên (hơn 758.000 đồng) cho mỗi bao 5 kg trong 7 ngày tính đến ngày 1/6, giảm 37 yên (hơn 6.600 đồng).
Ông Koizumi cho biết “đất nước mặt trời mọc” sẵn sàng xuất kho toàn bộ lượng gạo dự trữ khẩn cấp và sử dụng cả nguồn nhập khẩu nếu cần thiết để bình ổn giá cho đến khi vụ mùa mới thu hoạch vào tháng 8 năm nay. Các xu hướng giá cả và biện pháp chính sách tiếp theo sẽ được theo dõi sát sao trong bối cảnh Nhật Bản chuẩn bị bước vào các cuộc bầu cử trong vài tuần tới.
Thời gian gần đây, cuộc khủng hoảng giá gạo đã tạo áp lực và đè nặng lên vai Chính phủ và Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền tại Nhật Bản. Ông Eto Taku, cựu Bộ trưởng Bộ Nông - Lâm nghiệp và Thủy sản phải từ chức vào ngày 21/5 vừa qua, sau những phát ngôn “vạ miệng”.
Ông Koizumi Shinjiro – “ngôi sao chính trị” của Nhật Bản được chỉ định lên thay thế người tiền nhiệm Eto Taku trong bối cảnh chỉ số giá tiêu dùng trong tháng 4 vừa qua (không bao gồm thực phẩm tươi sống) đã tăng 3,5% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó giá gạo tiếp tục tăng vọt ở mức 98,4%, đây là mức tăng cao nhất từ trước đến nay.
Mặc dù vậy, với sức trẻ và khả năng sáng tạo của tân Bộ trưởng Koizumi Shinjiro, cùng những giải pháp quyết liệt của Chính phủ, hầu hết dư luận Nhật Bản đều bày tỏ hy vọng tình trạng giá gạo tăng cao sẽ sớm chấm dứt, đồng thời sẽ mang lại những hiệu quả tích cực trong quá trình phân phối gạo.
Ông Koizumi là Đại biểu Hạ viện của Đảng Dân chủ Tự do. Chính trị gia 44 tuổi này cũng là con trai thứ hai của cựu Thủ tướng Nhật Bản Junichiro Koizumi và là em trai của nam diễn viên Kotaro Koizumi.
Đối mặt thị trường “khó tính”, gạo Việt Nam vẫn sáng cửa trở thành “vị cứu tinh”
Giữa bối cảnh Nhật Bản đang lâm vào cuộc khủng hoảng gạo, Việt Nam đang là nhà sản xuất gạo lớn thứ 5 thế giới và là một trong những nhà xuất khẩu hàng đầu, khẳng định vị thế quan trọng trên thị trường nông sản quốc tế. Năng lực sản xuất khổng lồ của “đất nước hình chữ S” đảm bảo một chuỗi cung ứng ổn định và đáng tin cậy, có khả năng đáp ứng các đơn hàng số lượng lớn quanh năm.
Vì thế, Việt Nam trở thành một giải pháp quan trọng cho cuộc khủng hoảng gạo của Nhật Bản. Năng lực sản xuất quy mô lớn và chuỗi cung ứng ổn định của nước ta là những yếu tố then chốt mà Nhật Bản cần để giải quyết vấn đề an ninh lương thực.
>> Thái Lan đẩy mạnh xuất khẩu gạo và sắn, Việt Nam cảnh giác mất thị phần ở siêu cường châu Á
Dù vậy, một trong những rào cản lớn nhất đối với việc tăng cường nhập khẩu gạo từ Việt Nam là tiêu chuẩn chất lượng cực kỳ nghiêm ngặt của Nhật Bản. Tiêu chuẩn dư lượng thuốc bảo vệ thực vật của Nhật Bản vô cùng khắt khe, đòi hỏi quy trình canh tác và chăm sóc đặc biệt trên những cánh đồng chuyên canh để đảm bảo tuân thủ.
Điều này không chỉ đòi hỏi các nhà cung cấp phải đầu tư vào quy trình canh tác chuyên biệt mà còn hạn chế đáng kể sản lượng có thể xuất khẩu. Để Việt Nam có thể tăng đáng kể xuất khẩu gạo sang Nhật Bản, sẽ cần phải áp dụng rộng rãi các quy trình canh tác chuyên biệt, tốn kém và có thể kém năng suất hơn, được điều chỉnh đặc biệt cho thị trường Nhật Bản.
Theo báo điện tử Chính phủ, ngày 5/6/2025, lô gạo Japonica 500 tấn đầu tiên mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đã được Công ty Trung An (Cần Thơ) xuất khẩu sang Nhật Bản. Đây là sản phẩm tiên phong theo Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.
Mức giá của “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đạt 820 USD/tấn, cao hơn giá trung bình ở các thị trường khác (650-700 USD/tấn), cho thấy tiềm năng lớn từ thị trường cao cấp Nhật Bản. Trong khi đó, gạo xuất khẩu của Trung An đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt, từ giống Japonica đến quy trình sản xuất giảm phát thải, truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Đáng chú ý, Nhật Bản đang khuyến khích nhập khẩu gạo nước ngoài để giảm áp lực giá trong nước và nhóm gạo “xanh” Việt Nam đang được coi là giải pháp thời điểm hiện nay.
Trong khi đó, tập đoàn Tân Long (Việt Nam) đặt mục tiêu xuất khẩu trên 20.000 tấn gạo sang Nhật trong năm 2025 – gấp 4 lần tổng lượng xuất khẩu sang thị trường này năm trước. Gạo Indica hạt dài vẫn là dòng sản phẩm chủ lực, nhưng năm 2024, Tân Long đã thử nghiệm nhập gạo Japonica sang thị trường Nhật Bản.
Việt Nam đang tận dụng cơ hội lịch sử khi Nhật Bản thiếu cung ứng gạo và đang đảo chiều nhập khẩu.
Việc đẩy mạnh xuất khẩu gạo xanh chất lượng cao – đặc biệt dòng Japonica và Indica – cùng với kế hoạch lớn của các doanh nghiệp như Trung An và Tân Long hứa hẹn giúp Việt Nam thâm nhập sâu vào thị trường cao cấp này. Đây vừa là cơ hội tăng giá trị ngành gạo, vừa tạo đòn bẩy để ổn định thu nhập cho nông dân nước ta theo mô hình bền vững.
Theo Reuters
