Đập dâng trên dòng sông hơn 2.000 năm tuổi ô nhiễm nhất Thủ đô thành hình đẹp mắt, sắp chính thức hoàn thiện
Những hạng mục chính của dự án đã thành hình và toàn bộ công trình sẽ sớm hoàn thiện trong thời gian tới.
Dự án đập dâng Thanh Liệt trên sông Tô Lịch được khởi công từ tháng 2/2025. Đây là 1 trong 3 công trình trọng điểm của Hà Nội nhằm kiểm soát mực nước, cải thiện chất lượng dòng chảy và phục hồi hệ sinh thái của sông Tô Lịch - dòng sông từng bị coi là "sông chết" giữa lòng Thủ đô. Nằm tại phường Thanh Liệt, quận Thanh Trì, công trình giữ vai trò then chốt trong chiến lược hồi sinh sông Tô Lịch, không chỉ góp phần giảm thiểu ô nhiễm mà còn mở ra một diện mạo mới cho cảnh quan đô thị.
Điểm nhấn của đập thủy điện này là đài quan sát hình bát giác sơn vàng được xây dựng giữa lòng đập với 8 cột bê tông, mái tôn giả ngói và các hoa văn trang trí mang nét cổ kính pha lẫn hiện đại. Đài quan sát được đặt trên một trụ bê tông lớn, vừa phục vụ công tác giám sát dòng chảy và mực nước, vừa trở thành nơi để người dân dừng chân ngắm cảnh, tận hưởng không gian trong lành của dòng sông sau cải tạo. Hiện nay, khối kiến trúc chính của đài quan sát đã thành hình, trong khi các hạng mục nền, cầu và đường dẫn đang tiếp tục được hoàn thiện.
Đáng chú ý, ngay tại khu vực đập dâng còn xuất hiện một công trình kiến trúc mang dáng dấp tâm linh cũng đã hiện diện. Đó là bảo tháp màu vàng nổi bật với những chi tiết trang trí tinh xảo. Trên thân và đỉnh tháp có họa tiết hoa sen - biểu tượng của sự thanh khiết, gắn liền với văn hóa Phật giáo. Cùng với đó là hình ảnh cá chép, biểu trưng cho sự may mắn, kiên trì và thành công. Bảo tháp được bố trí đối xứng với đài quan sát, tạo nên tổng thể hài hòa, vừa lạ mắt vừa trang nghiêm, khiến cảnh quan công trình trở nên khác biệt.
Sau khi hoàn thành, đập dâng Thanh Liệt sẽ phát huy vai trò quan trọng trong việc điều tiết, giữ và điều chỉnh mực nước sông Tô Lịch, đặc biệt trong mùa khô. Khi lưu lượng nước giảm, đập sẽ giữ lại một phần nước để duy trì dòng chảy tối thiểu, tránh tình trạng khô cạn lòng sông. Không chỉ mang ý nghĩa kỹ thuật trong quản lý nguồn nước, công trình còn được kỳ vọng góp phần cải thiện môi trường, nâng cao chất lượng nước, tạo cảnh quan và không gian sinh thái cho Thủ đô.
Với sự kết hợp giữa yếu tố công năng và kiến trúc cảnh quan, đập dâng Thanh Liệt hứa hẹn sẽ là một bước ngoặt quan trọng trong hành trình hồi sinh dòng sông Tô Lịch, mang lại một diện mạo mới cho con sông gắn bó mật thiết với lịch sử và đời sống người dân Hà Nội.
Sông Tô Lịch - một nhánh của sông Cái (nay là sông Hồng) từng có dòng chảy kết nối trực tiếp với Hồ Tây. Tuy nhiên, vào thời Nguyễn, sự thay đổi dòng chảy của sông Hồng đã khiến sông Tô bị cắt nguồn nước, dẫn đến tình trạng bồi lấp cửa sông.
Đến năm 1889, người Pháp quyết định lấp một phần sông Tô để xây dựng khu vực 36 phố phường nổi tiếng. Sau khi hai cửa sông bị chặn hoàn toàn, sông Tô mất đi sự liên kết với sông Hồng và Hồ Tây, dẫn đến tình trạng dòng chảy bị tắc nghẽn. Kể từ đó, con sông này dần trở thành nơi chứa lượng lớn nước thải đô thị, trong khi không có biện pháp khơi thông dòng chảy hiệu quả.
Qua hơn 2.000 năm lịch sử, từ một con sông rộng lớn mang giá trị tự nhiên và văn hóa, sông Tô Lịch nay biến thành một cống nước thải đen ngòm. Sự suy thoái này không chỉ làm Thủ đô mất đi một di sản quý giá mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống của người dân trong suốt nhiều thập kỷ.
