Dòng sông nằm trên lãnh thổ Việt Nam sở hữu chuỗi thủy điện lớn nhất Đông Nam Á, có cả 3 thủy điện ‘khủng’ nhất nước
Ba nhà máy thủy điện lớn nhất Việt Nam đều được xây dựng trên dòng sông này.
Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, sông Đà là nhánh lớn nhất trong hệ thống sông Hồng. Trên dòng sông này, có 3 nhà máy thủy điện lớn gồm Hòa Bình, Sơn La và Lai Châu, với tổng công suất lên tới 6.000 MW. Đây là chuỗi nhà máy thủy điện trên một dòng sông lớn nhất Đông Nam Á, đóng góp khoảng 30% tổng sản lượng điện cho cả nước.
Sông Đà là nhánh lớn nhất trong hệ thống sông Hồng. Ảnh: Vietnam.vn
Sông Đà, còn được biết đến với tên gọi sông Bờ hoặc Đà Giang, bắt nguồn từ dãy núi Ngụy Bảo ở tỉnh Vân Nam, Trung Quốc và chảy theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Điểm tiếp xúc đầu tiên của sông Đà với lãnh thổ Việt Nam là tại xã Ka Lăng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu, nơi người dân tộc Thái gọi dòng sông này là Nậm Tè. Ở Trung Quốc, sông mang tên Lý Tiên Giang, hình thành từ hai nhánh Bả Biên Giang và A Mặc Giang. Trong một số ngôn ngữ châu Âu, sông Đà còn được gọi là "sông Đen".
Sông Đà chảy qua các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình và hợp lưu với sông Hồng tại Phú Thọ. Với tổng chiều dài 910km và diện tích lưu vực khoảng 52.900 km2, đoạn sông chảy qua lãnh thổ Việt Nam dài khoảng 527km (một số tài liệu ghi 543km).
Tại tỉnh Hòa Bình, sông Đà là con sông lớn nhất và là một trong những dòng sông năng lượng lớn nhất Việt Nam. Trên dòng sông này có nhiều nhà máy thủy điện lớn như Lai Châu, Sơn La và Hòa Bình. Ngoài sông Đà, tỉnh Hòa Bình còn có các sông khác như sông Bưởi, sông Lạng, sông Bùi, đóng vai trò cung cấp nước sinh hoạt cho người dân.
Thủy điện Hòa Bình là công trình thủy điện đầu tiên được xây dựng trên sông Đà, bắt đầu vào năm 1979 với sự hỗ trợ của Liên Xô. Sau gần 15 năm xây dựng, vào năm 1994, nhà máy đã hoàn thành với 8 tổ máy và tổng công suất lắp đặt 1.920 MW. Trước khi các thủy điện như Sơn La, Lai Châu, Huội Quảng và Bản Chát đi vào hoạt động, thủy điện Hòa Bình từng là nhà máy có công suất lớn nhất ở Việt Nam và Đông Nam Á.
Sông Đà chảy qua tỉnh Sơn La hiện có chiều dài dòng chính hơn 200km, với lưu vực rộng lớn và nhiều phụ lưu quan trọng. Không chỉ là nơi đặt nhà máy thủy điện Sơn La, hai bên bờ sông Đà từ xa xưa đã là nơi quần tụ và sinh sống của các cư dân cổ đại. Nhiều dấu tích đã được phát hiện, minh chứng cho sự phát triển của con người từ thời nguyên thủy đến thời kỳ văn minh kim khí, góp phần vào bức tranh đa dạng của nền văn hóa cổ đại ở miền Bắc Việt Nam.
Thủy điện Lai Châu nằm ở bậc trên cùng của sông Đà tại Việt Nam, gần biên giới Trung Quốc, có đập cao 295m. Thiết kế này đảm bảo mực nước của hồ cách biên giới từ 15 – 20km, nhưng khi có lũ hoặc mực nước dâng cao, khoảng cách có thể giảm xuống chỉ còn 2km.
Đây là công trình không chỉ quan trọng trong việc phát triển điện năng và cung cấp nước cho đồng bằng sông Hồng vào mùa khô, mà còn mang lại cơ hội phát triển kinh tế - xã hội cho hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên, đồng thời đảm bảo an ninh quốc phòng khu vực Tây Bắc.
