Dự án hơn 17.000 tỷ cải tạo rạch ô nhiễm nhất TP. HCM mắc kẹt vì hơn 2.000 hộ dân

Rạch Xuyên Tâm là tuyến kênh dài gần 9km, chạy qua khu vực quận Gò Vấp và Bình Thạnh cũ, hiện trong tình trạng ô nhiễm nặng nề suốt nhiều thập kỷ, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của hàng nghìn người dân.

Dự án cải tạo rạch Xuyên Tâm có tổng vốn đầu tư hơn 17.000 tỷ đồng, trong đó, chi phí bồi thường/hỗ trợ/tái định cư chiếm phần lớn với hơn 14.000 tỷ đồng.

Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP. HCM cho biết để triển khai dự án, cần thu hồi đất của hơn 2.230 hộ dân và tổ chức. Dù vậy hiện nay, tiến độ giải phóng mặt bằng diễn ra rất chậm và đây được cho là rào cản lớn nhất của dự án.

Trong khi một số gói thầu đã được khởi động, nhiều phần việc khác vẫn "đứng hình" do thiếu mặt bằng.

Theo đó, Gói thầu XL-03 (qua phường An Nhơn và Bình Lợi Trung) đã khởi công từ tháng 5/2025 nhưng mới đạt 6% khối lượng. Mặc dù chủ đầu tư đặt mục tiêu hoàn thành các hạng mục chính trong năm 2026, nhưng vẫn còn 29 hộ dân tại phường An Nhơn và 20 hộ tại khu dân cư Bình Hòa chưa bàn giao đất. Ban Quản lý dự án đã yêu cầu các phường hoàn tất công việc này trong tháng 10 và 11/2025 để đảm bảo tiến độ.

Đáng nói, hai gói thầu còn lại là XL-01 và XL-02, dự kiến khởi công vào tháng 11/2025, đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng về mặt bằng. Tại quận Bình Thạnh, trong tổng số 2.078 hộ dân bị ảnh hưởng, mới chỉ có 115 hộ đã bàn giao đất dù đã có tới 916 hộ được chi trả tiền bồi thường.

Nguyên nhân của sự chậm trễ không chỉ nằm ở việc người dân chưa bàn giao đất mà còn do vướng mắc về pháp lý. Không ít các trường hợp mua bán nhà đất chỉ bằng giấy tay hoặc vi bằng, gây khó khăn cho việc xác minh nguồn gốc.

Ngoài ra, việc xác định giá thuê, giá mua nhà ở xã hội cũng như tranh chấp về suất tái định cư tối thiểu cũng được xem là một trong những vấn đề nan giải.

Hiện chủ đầu tư đã kiến nghị các ban ngành liên quan khẩn trương vào cuộc, đẩy nhanh thủ tục để sớm có mặt bằng giao cho gói thầu XL-01 và XL-02.

Việc chậm trễ trong việc giải phóng mặt bằng cũng gây ảnh hưởng lớn đến việc giải ngân vốn.

Dự kiến trong năm 2025, dự án được bố trí 1.860 tỷ đồng vốn đầu tư công nhưng hiện mới giải ngân được 174 tỷ đồng, đạt 9,37%.

Nếu như mọi vướng mắc được tháo gỡ, chủ đầu tư dự kiến tỷ lệ giải ngân có thể đạt đến hơn 60%, tương đương 1.100 tỷ đồng.

Sau khi hoàn thành vào năm 2028, dự kiến rạch Xuyên Tâm sẽ được nạo vét sâu 3,5m, mở rộng lòng rạch lên 20-30m, đồng thời xây dựng hệ thống đường giao thông, công viên, cây xanh 2 bên bờ.

Dự án này không chỉ góp phần giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường mà còn giúp mở ra không gian công cộng, góp phần thay đổi diện mạo đô thị của TP. HCM.