Gần 500.000 ô tô mới tinh, chạy 0km nhưng được gắn mác ‘xe cũ’, xuất khẩu ồ ạt: Trung Quốc toan tính gì?
Được gọi là “xe cũ 0km”, những phương tiện này dù hoàn toàn mới nhưng được gắn nhãn “đã qua sử dụng” để dễ dàng lọt vào các thị trường như Nga, Trung Á và Trung Đông – nơi quy định nhập khẩu xe cũ ít khắt khe hơn.
Trung Quốc đã thổi phồng doanh số bán ô tô trong nhiều năm qua bằng cách thúc đẩy một thị trường "xám" được Nhà nước hậu thuẫn. Thị trường này hoạt động bằng cách đăng ký những chiếc xe mới ngay tại nhà máy, rồi lập tức xuất khẩu ra nước ngoài dưới dạng xe cũ – dù chúng chưa lăn bánh một mét nào.
Theo điều tra của Reuters, đây là cách để các hãng xe Trung Quốc vừa "ghi nhận tăng trưởng", vừa "xả hàng tồn kho" giữa lúc nhu cầu trong nước giảm sút.
“Đây là hệ quả của cuộc chiến giá suốt gần 4 năm khiến các hãng xe phải bán được bằng mọi giá”, ông Tu Le – nhà sáng lập công ty tư vấn Sino Auto Insights (Mỹ) – nhận định.
Đẩy mạnh xuất khẩu xe mới trá hình: Nhà nước không những biết mà còn khuyến khích
Hồi tháng 5, Giám đốc hãng xe Great Wall lần đầu công khai chỉ trích việc buôn bán xe mới dưới mác xe cũ trong nước. Sau đó không lâu, ngày 10/6, tờ Nhân dân Nhật báo – cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc – lên án hoạt động này vì làm trầm trọng thêm cuộc chiến giá và kêu gọi “siết chặt quản lý”.
Tuy nhiên, Reuters phát hiện chính quyền địa phương ở ít nhất 20 tỉnh thành – bao gồm các trung tâm xuất khẩu lớn như Quảng Đông, Tứ Xuyên – lại đang tích cực hỗ trợ hoạt động xuất khẩu “xe cũ 0km”.
Các hỗ trợ bao gồm: cấp thêm hạn ngạch đăng ký xe để phục vụ xuất khẩu, đẩy nhanh hoàn thuế, đầu tư hạ tầng hậu cần, tổ chức hội chợ thương mại... Thậm chí, một số địa phương còn lập kho miễn phí gần biên giới để tập kết xe trước khi chuyển sang các nước láng giềng.
Ví dụ, thành phố Thâm Quyến – nơi đặt trụ sở của Huawei và Tencent – đặt mục tiêu xuất khẩu 400.000 xe/năm và tuyên bố sẽ mở rộng kênh “xe cũ 0km”. Gần đó, Quảng Châu công bố đã nới hạn ngạch đăng ký xe để thúc đẩy xuất khẩu xe chạy xăng theo mô hình này, bất chấp nguy cơ ùn tắc và ô nhiễm.
Tại Hà Nam, quận Xinmi của thành phố Trịnh Châu còn tuyên bố công khai hỗ trợ một doanh nghiệp logistics để "thúc đẩy xuất khẩu xe cũ 0km, qua đó kích cầu tiêu thụ nội địa".
Bán một xe, ghi nhận doanh số gấp đôi
Mô hình xuất khẩu này vận hành như sau: xe vừa rời dây chuyền sản xuất thì được một nhà xuất khẩu mua lại, đăng ký biển số Trung Quốc, sau đó lập tức chuyển sang diện xe cũ và xuất khẩu. Nhà sản xuất ghi nhận đã bán xe và tính doanh thu, còn địa phương thì “ăn điểm” GDP.
Giới chuyên gia nhận định: chỉ trong một giao dịch, xe được vừa mua vừa bán, nên tổng giá trị được ghi nhận gấp đôi – điều giúp các địa phương dễ dàng “làm đẹp” số liệu kinh tế để đạt chỉ tiêu tăng trưởng do Bắc Kinh đặt ra.
Theo ông Cui Dongshu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc, đây là cách để các hãng xe tiếp cận các thị trường bị rào cản thương mại, cũng như đáp ứng nhu cầu ở những nước mà xe Trung Quốc chưa hiện diện chính thức.
Dù vậy, một số lãnh đạo ngành đang bày tỏ lo ngại. Chủ tịch hãng Changan – ông Zhu Huarong – cảnh báo hôm 7/6 rằng việc xuất khẩu xe mới trá hình xe cũ có thể “gây tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh thương hiệu Trung Quốc ở nước ngoài”.
Năm 2019, Trung Quốc cho phép xuất khẩu xe đã qua sử dụng. Kể từ đó, ngành công nghiệp “xe cũ 0km” bùng nổ.
Theo ông Wang Meng – cố vấn Hiệp hội Đại lý ô tô Trung Quốc – 90% trong tổng số 436.000 xe cũ Trung Quốc xuất khẩu năm 2024 thực chất là xe mới gắn mác cũ.
Năm 2023, Trung Quốc vượt Nhật Bản, trở thành quốc gia xuất khẩu xe mới lớn nhất thế giới với 6,41 triệu xe. Trong số này, ước tính khoảng 6% là “xe cũ giả”.
Xe chạy xăng chiếm đa số, vì khó tiêu thụ trong nước giữa làn sóng xe điện. Tuy nhiên, xe điện – vốn được nhà nước trợ giá mạnh – cũng chiếm tỷ trọng không nhỏ trong lô hàng xuất khẩu trá hình.
Một đại lý xe tại Trùng Khánh cho biết, họ có thể lãi 10.000 nhân dân tệ (1.400 USD) cho mỗi chiếc sedan điện trị giá 40.000 tệ khi bán sang Trung Á.
Thị trường này thậm chí còn thu hút cả người bán hàng online, TikToker, các cửa hàng nhỏ lẻ từng kinh doanh rượu, đồ gốm… Giám đốc thị trường quốc tế của Huanyu Auto nói: “Họ từng bán rượu, bán lọ hoa, giờ bán cả ô tô kiểu như vậy. Loạn thật sự”.
Bị tố “bán phá giá”, nhiều nước phản ứng
Việc xuất khẩu ồ ạt xe được trợ giá dưới danh nghĩa “đã qua sử dụng” khiến nhiều quốc gia lo ngại về hành vi bán phá giá, nhất là khi Trung Quốc đang nỗ lực tìm thị trường ngoài Mỹ – nơi đã áp thuế mạnh lên xe điện Trung Quốc.
Nga năm 2023 đã cấm nhập khẩu "xe cũ 0km" từ các hãng đã có nhà phân phối chính thức trong nước – bao gồm Chery, Changan và Geely. Một số nước khác như Jordan thì siết định nghĩa “xe cũ” bằng cách yêu cầu thời gian sử dụng tối thiểu từ khi đăng ký hoặc xuất xưởng.
Chuyên gia Michael Dunne nhận định: “Ở các thị trường đã có nhà sản xuất bản địa, căng thẳng đang dâng cao vì xe Trung Quốc tràn vào”.
Còn ông Xing Lei, chuyên gia ở Massachusetts theo dõi ngành ô tô điện Trung Quốc, cảnh báo: “Giới đầu tư nước ngoài có thể sẽ nghi ngờ toàn bộ số liệu bán hàng của các hãng xe Trung Quốc. Là thật hay giả, không ai biết”.
Theo Reuters
